Türkiye Çad’daki Susam Yetiştiriciliğini Nasıl Kontrol Ediyor? 

Türkiye ile Çad arasındaki ticaret hacmi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın izlediği “Afrika kıtasına açılım” politikası çerçevesinde 2016 yılından bu yana hızla artıyor.  

Çad, Türkiye’nin tarım alanında büyük ortaklık yürüttüğü ülkelerden biri olarak biliniyor.  

Türkiye ile Afrika ülkeleri arasındaki yıllık ticaret hacmi, 2004 yılında 5,6 milyar dolar civarındaydı.  

Tarafların 2016 yılındaki ticaret hacmi, 2004’e kıyasla yüzde 200 oranında artarak 16,7 milyar dolara ulaştı. Bu yıl ise yaklaşık 40 milyar dolara yükseldi.  

Öte yandan, Ankara’nın Afrika’dan ithal ettiği ürünlerin başında petrol ve madenler gelse de, Çad’dan susam alınmasına Türkiye’nin büyük katkısı oldu. Ankara ülkenin bu alandaki ilk yatırımcısı haline geldi.  

Susam yetiştiriciliğinde öncü  

Her ne kadar Çad hükümeti tarım alanına pek önem vermese de, ülkenin verimli topraklarının yanı sıra sahip olduğu sıcak ve nemli iklimi, Afrika ve dünyada susam üreten diğer ülkeler arasında ilk sıralarda yer almasına büyük katkı sağladı.  

Bu nedenle, susamın yüksek kalitesi ve besin değerine kıyasla uygun fiyatı nedeniyle büyük ihracat ve ithalat firmalarının ülkeyle rekabet ettiği gözler önünde. 

Ayrıca pamuk, 1920’den 1999’a kadar Çad’da devlet bütçesine giren en yüksek gelir kaynağıydı. Ülkeyi işgal eden Fransa, bu durumdan faydalanmak için ülkeyi pamuk yetiştirmeye zorladı.  Daha sonra ise Çad, 2003 yılında petrol ihraç etmeye başlayana kadar pamuk yetiştirmeye devam etti.  

Tarım sektörü, Çad’ın güneyindeki geniş alanlarla sınırlı kaldı ve ihmal edildi.  

Türkiye, 2010 yılında Çad’da tarım sektörüne yatırım yapmaya başladı.   

Bu adımla Türk çiftçiler ve tüccarlar, yerel tarım uzmanlığını büyük ölçüde geliştirerek, modern makine ve teçhizatı tanıtmak için çalıştı.  

Ortak işbirliği  

Çadlı araştırmacı Said Abkar konuya ilişkin Fokus Plus’a yaptığı açıklamada, 2013-2016 yılları arasında Türkiye’nin Encemine Büyükelçisi olan Dr. Ahmet Kavas’ın, çok sayıda Türk tüccarı Çad’da susam işine yatırım yapmaya ikna ettiğini söyledi.  

Ayrıca Abkar, Çad’da tarım alanının geniş ve elverişli olmasının yanı sıra kaynak ve özellikle işgücü bolluğu ile ülkede Türklerin yatırım yapabileceği büyük depoların bulunduğuna dikkat çekti.  

Araştırmacıya göre büyükelçinin çabaları sonucu Türk yatırımcılar, Çadlılar ve Sudan, Senegal ve Mali’de bu alanda faaliyet gösteren bazı yabancı yatırımcıların işbirliğiyle, “susam başkenti” olarak adlandırılan “Moundou” bölgesindeki geniş alanları almaya başladı.  

Öte yandan Çad’da yapılan susam yetiştiriciliği, çoğunlukla sıcak, nemli bir iklime ve bol yağışa sahip olan Saar, Moundou, Doba ve Kelo şehirleri gibi güney illerinde başarı gösteriyor.  

Burada sonbahar mevsimi, havanın sıcak ancak yağmurun az olduğu kuzey kesimin aksine yaklaşık dokuz ay sürüyor.  Yağış süresi ise ortalama iki ayı geçmiyor ve uzak kuzeyde yıllarca yağmur yağmadığı da oluyor.  

Çad hükümetinin verilerine göre Türkiye, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) ardından Çad’ın üçüncü büyük yatırımcısı konumunda.  

Tarım alanında ise Türkiye, Çad’daki yabancı yatırımcılar listesinde ilk sırada yer alıyor.  

Çadlı araştırmacı Said Abkar, Çad hükümetinin ülkenin tarım potansiyelinden yararlanma konusunda hala ciddi şekilde ihmalkar davrandığını belirtti.  

Abkar ayrıca hükümetin, susam ekimi ve ithalat sürecini gerektiği gibi düzenlemeyerek, çiftçilerinin haklarını büyük ölçüde ihmal etmeye devam ettiğinin de altını çizdi.  

Çad Tarım ve Hayvancılık Bakanı Said Gamar Sileck 2017 yılında yaptığı bir açıklamada, Türkiye’nin ülkeye yatırım yapmak için harika bir fırsata sahip olduğunu söyledi.  

Bakan ayrıca, ülkede hala yatırımcıları bekleyen 50 milyondan fazla hektarlık ekilebilir arazinin olduğunu vurguladı.  

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın o dönemde Çad’ın başkenti Encemine’ye yaptığı ziyaretin tarihi bir ziyaret olduğunu söyleyen Sileck, Türk yatırımcılar destek verirse, Çad gölünün tüm Afrika’nın tarım faaliyetlerinde sulama kaynağı olarak kullanılabileceğini kaydetti.  

Bakan bunlara ek olarak, Çad’ın tüm Afrika’yı besleyecek kadar toprağı olduğuna da vurgu yaptı.  

Çad Cumhurbaşkanı Muhammed Idriss Deby Itno’nun 2021’de Türkiye’ye yaptığı ziyaretin ardından, iki ülke arasında özellikle tarım ve eğitim alanında birçok anlaşma imzalandı.  

Bu işbirliği, şu anda yüzlerce Çadlı öğrencinin Türkiye’ye eğitim görmek üzere akın etmesinde de somut olarak görülüyor.