Suudi Arabistan ve BAE Arasında Yükselen Rekabet: “Neler Yapabileceğimi Görecekler”

Basra Körfezi bölgesi, petrol sonrası döneme hazırlık olarak Körfez ülkeleri arasında kayda değer bir rekabete tanık oluyor.  

Suudi Arabistan’ın ekonomi politikalarında getirdiği köklü değişikliklerin, Birleşik Arap Emirlikleri’nin Yemen’deki çıkarlarını doğrudan etkiledi. Öte yandan, Yemen’deki nüfuz alanları için ekonomik ve siyasi rekabet yaratması sonrasında, Suudi Arabistan ile BAE arasındaki bu rekabet daha belirgin hale geldi.    

Muhammed bin Selman: BAE bizi sırtımızdan bıçakladı  

Wall Street Journal Gazetesi, Temmuz 2023’te Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın yerel gazetecilere verdiği röportajda BAE’nin Suudi Arabistan’ı sırtından bıçakladığını söylediğini ve “neler yapabileceğimi görecekler” tehdidinde bulunduğunu bildirdi.   

Fokus+’a konuşan Mokha Araştırmalar Merkezi Başkanı Ateq Garallah’a göre, Suudi Arabistan ve BAE müşterek konularda birlikte çalışma ve görüş birliği çerçevesinde Yemen’deki savaşın başlangıcında Kararlılık Fırtınası operasyonuna liderlik ettiler. Ancak savaşın uzamasına, her birinin kendi nüfuz alanını genişletmesi sonucu aralarındaki müşterekler bozulmaya ve Yemen’deki çıkarlarının sınırları konusundaki anlaşmazlık sinyalleri görülmeye başladı.  

Anlaşmazlık sinyalleri bölgesel düzeyde de ortaya çıktı. Suudi Arabistan, turizm, uluslararası şirketleri çekme ve yatırımları teşvik bağlamında BAE’nin çıkarlarıyla çatışan bir ekonomik vizyon belirledi. Yine bölgesel politikalardaki ayrışma, başta Suudi Arabistan’ın Katar ile uzlaşmaya varılmasına ilişkin öncü tutumu ve BAE’nin bölgedeki İran nüfuzuna karşı daha hoşgörülü tutumu olmak üzere pek çok meselede açıkça görünür hale geldi.    

Garallah, bölgenin iki ülkesi arasında bir liderlik rekabeti yaşandığını, Riyad’ın pek çok yönden bölgenin liderliğine Abu Dabi’den daha layık olduğu kanaatinde olduğunu, dolayısıyla iki ülke arasındaki ilişkilerin müştereklerin yönetiminden çatışma yönetimine doğru evrildiğini ifade etti. Öte yandan, bu sürecin de her iki tarafın doğrudan yer aldığı Yemen sahasında kendini gösterdiğini sözlerine ekledi.    

Çatışmayla sonlanan ortaklık   

Suudi Arabistan, BAE ile Yemen’de meşruiyeti yeniden tesis etmek amacıyla 2015’in başlarında kurulan Arap koalisyonuna liderlik etti. Yemen’deki savaş yılları boyunca BAE, savaşın gidişatında gözle görülür bir etkiye sahip oldu; doğrudan kendisine bağlı gruplar oluşturdu ve bu gruplar aracılığıyla Yemen’in kuzeyindeki Hudeyde’den Taiz’e kadar uzanan batı kıyılarını ve Yemen’in tüm kıyı şeridini kontrol etmek amacıyla Aden, Abyan ve diğer vilayetleri kontrol altına aldı.    

BAE güçleri, meşruiyetini yeniden tesis etmek için müdahalede bulunan Yemen ordusunu birçok kez bombaladı. Bunların en önemlisi, BAE güçlerinin Yemen’de ayrılması ve önceden kurduğu gruplar üzerinden nüfuzunu sürdürmesiyle sonuçlanan 2019 yılındaki bombardımandı.    

Hadramut ve El-Mahra vilayetlerine ilişkin anlaşmazlık  

BAE, kendisine bağlı Geçiş Konseyi’nin, Aden, Şebva ve Abyan vilayetlerinin kontrolünü ele geçirmesinden sonra, yüzölçümü bakımından Yemen’in en büyük vilayeti olan Hadramut üzerinde de kontrol tesis etmeye çalışıyor. Güney Devleti’ni yeniden kurma çabaları kapsamında ise nüfuzunu El-Mahra vilayetine genişletmeyi ve tüm güney Yemen topraklarını kontrol etmeyi amaçlıyor.    

Öte yandan Suudi Arabistan, Yemen’in doğu bölgesini (Hadramut ve El-Mahra vilayetleri) bu bölgeyle ortak sınırları paylaştığı için ulusal güvenliğinin bir parçası olarak görüyor. Yine Suudi Arabistan’ın, İran ile gerek çıkarlarına gerekse petrol ve doğalgaz akışına zarar verebilecek herhangi bir çatışma riskinden kaçınmak amacıyla Hürmüz Boğazı’ndan geçmeye gerek kalmadan Umman Denizi ve Hint Okyanusu’na ulaşmayı hedefleyen bir projesi bulunuyor.   

Sonuç olarak Suudi Arabistan, BAE’nin Hadramut ve El-Mahra vilayetlerindeki varlığını sınırlamaya çalışıyor. Öte yandan BAE’nin bu bölgedeki varlığını ulusal güvenliği ve Yemen’deki çıkarları için bir tehdit olarak görüyor.    

Yerel gruplar çatışmaları körüklüyor   

Hem BAE hem de Suudi Arabistan, çıkarlarını korumak için kendilerine bağlı grupları finanse etmeye çalışıyor. BAE, Güney Geçiş Konseyi’ni, Müşterek Kuvvetler’i, Hadramut ve Şebvan elitlerini ve benzeri grupları finanse ediyor. Ayrıca Suudi Arabistan da kendi kurduğu ve Başkanlık Konseyi Başkanı’na bağladığı Ulusal Kalkan Güçleri’ni, Hadramut Ulusal Konseyi’ni, Yemen ordusundaki komutanları ve bir grup kabileyi destekliyor.   

Başkanlık konseyi ve çatışmadaki rolü  

2022 yılının Nisan ayında Yemen’in eski Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur el-Hadi, Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da gerçekleşen Yemen istişarelerinin ardından yetkilerini bir başkan ve 7 üyeden oluşan Başkanlık Konseyi’ne devrettiğini duyurdu.   

Konsey’de bir yandan Geçiş Konseyi Başkanı Aidarus al-Zoubaidi, Ulusal Direniş lideri Tarık Salih, Faraj Al-Bahsani ve Abdul Rahman Abu Zara gibi BAE’ye yakın isimler, öte yandan Rashad Al-Olaimi, Abdullah Al-Olaimi, Osman Majali ve Sultan Al-Arrada gibi Suudi Arabistan’a yakın isimler yer alıyor.   

Bu oluşum sonucunda Suudi Arabistan ile BAE arasındaki anlaşmazlıklar Konsey içinde de gün yüzüne çıktı ve kuruluşundan bu yana, pek çok tutumda baş gösteren bu anlaşmazlıkları kontrol altına alamadı. Bunların en önemlisi, 2022 yılının ağustos ayında BAE güçlerinin Şebve’deki Yemen ordu güçlerini bombalamasıydı. Saldırı sonucu, BAE yanlısı Konsey üyeleri ile Yemen ordusunun bombalanmasına karşı çıkanlar arasında anlaşmazlık patlak verdi.  

İki ülke arasında görüş ayrılıkları   

Amerikan Bloomberg haber ajansı, Eylül 2023’te Suudi Arabistan ile BAE arasındaki anlaşmazlıkların ABD’nin Yemen’deki savaşı sona erdirmeye yönelik çabalarını olumsuz etkileyeceğini aktardı. Ajans, savaşın sona ermesinden sonra Yemen devletinin şekli konusunda görüş ayrılıkları olduğunu, BAE’ye bağlı Yemenli grupların güney Yemen’i kuzeyinden ayırmaya çalışırken Suudi Arabistan’ın Yemen’i bir arada tutmaya çalıştığını ifade etti.   

Ajansa göre Yemen’in Suudi Arabistan ile BAE arasında yerel uzantıları üzerinden bir hesaplaşma arenası haline gelmesi, Yemen’de siyasi bir çözüm şansını azaltıyor.