İran’ın Reformist Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın Önerdiği Yeni Hükümete Kimler İtiraz Etti?

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, reformist kanadın yaygın eleştirileri ışığında, 17 Ağustos’ta aralarında bir kadının da olduğu hükümet üyelerini onay için Meclis’e sundu. 

Muhafazakar kanat ülkede uzun yıllar iktidarı kontrol etti ve değişim arayışındaki reformist kanattan önde gelen liderler seçimlerde dışlandı. Ancak son cumhurbaşkanlığı seçiminde zafer kazanan isim ise reformist Pezeşkiyan oldu. 

Seçimlerde ne oldu? 

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin Mayıs ayında helikopter kazasında yaşamını yitirmesinin ardından erken cumhurbaşkanlığı seçimi düzenlendi. 

İran seçimleri, merhum Reisi de dahil olmak üzere birçok cumhurbaşkanının ait olduğu muhafazakar kanat ile ülkenin dış politikasında köklü değişiklikler yaratmayı amaçlayan reformist kanat arasında güçlü bir rekabete sahne oldu. 

Reformist aday Pezeşkiyan, beklentilerin aksine, muhafazakar rakibi Said Celili ile yarıştığı seçimlerin ikinci turunda oyların yüzde 53.7’sini alarak ülkenin dokuzuncu cumhurbaşkanı seçildi. 

Bu, reformist hareketin en önde gelen liderlerinden biri olarak kabul edilen Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi’nin 1997–2005 yılları arasındaki görev süresinin sona ermesinden bu yana ilk reformist adayın kazandığı seçim oldu. 

Yeni hükümetle ilgili tartışmalar 

Pezeşkiyan’ın önerdiği hükümet, İran halkının yarısından fazlasını oluşturan, Fars olmayan milletlerin hükümette temsil edilmemesi ve muhafazakar kanada bağlı bakanların yer alması nedeniyle geniş bir kesimden gelen eleştirilere maruz kaldı. 

Milletvekili Muhammed Kasım Osmani Meclis’te yaptığı konuşmada, Sünni bir bakanın yer almadığı yeni hükümet oluşumuna itiraz etti. 

Ayrıca halkın reformist bir cumhurbaşkanı tercih ettiğine vurgu yapan Osmani, Pezeşkiyan’ın kurduğu hükümetin “seçim vaatlerine” ters olması nedeniyle halk için sürpriz olduğunu söyledi. 

Öte yandan Pezeşkiyan daha önce seçim kampanyası sırasında, Sünnilerin mezhep ayrımcılığına maruz kaldıklarını ve bu ayrımcılık nedeniyle hak ettiklerini alamadıklarını belirterek, bu soruna çözüm bulma sözü vermişti. 

Sürpriz bir hükümet 

Yeni hükümetin oluşumunda en dikkat çekici husus Abbas Arakçi’nin Dışişleri Bakanı olarak atanması oldu. 

2013’ten bu yana İran’ın nükleer faaliyetleri konusundaki en önemli müzakerecilerinden biri olan Arakçi, 2021’de Batılı ülkelerle yeniden canlanan müzakerelerde İran heyetinin lideriydi. 

Mevcut İstihbarat Bakanı İsmail Hatib de, Meclis’ten aldığı güvenoyu ile bir dönem daha görevinde kaldı. 

Ayrıca 2021’den beri bu görevi sürdüren Hatib, İran dini lideri Ali Hamaney’e yakın kişilerden biri olarak biliniyor. 

Hatib’in görevi sırasında, birçok İranlı yetkiliye suikast düzenlendi. Hatta, Pezeşkiyan’ın yemin töreni için İran’ı ziyaret eden Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmanil Haniye’ye düzenlenen suikast da onun görevi sırasında gerçekleşti. 

Yeni hükümet oluşunda şaşırtıcı olan bir diğer konu da, Yol ve Şehircilik Bakanı Ferzane Sadık’ın İran Devrimi’nden bu yana bakanlık görevine gelen ikinci kadın olmasıydı. 

Bölgesel gelişmeler Pezeşkiyan’ın yaklaşımını değiştirecek mi? 

Pezeşkiyan’ın göreve başladığı ilk gün, Hamas lideri İsmail Haniye’nin İran topraklarında suikasta uğraması, İran’ı ve özellikle de reformist cumhurbaşkanını dünya önünde zor bir durumda bıraktı. 

Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, başta Batılı ülkelerle nükleer müzakereler olmak üzere birçok konu hakkında reformist fikirleri benimsiyor. 

Ancak İran’ın Haniye suikastının ardından söz verdiği gibi İsrail’e yönelik bir misillemesi ve bölgedeki gerilimi artırması durumunda savaşın genişleyeceği yönündeki korku göz önüne alındığında, bölgesel gelişmeler Pezeşkiyan’ın “açıklık ve gerilimi azaltma” düşüncesinin önünde bir engel teşkil edebilir.