Savaş Hukukuna Ait Lahey Sözleşmeleri Nedir?

Adını imzalandığı şehirden alan Lahey Sözleşmeleri’ni, 1899 ve 1907’de gerçekleştirilen Lahey Konferansları’nda gündeme gelen bir dizi uluslararası protokol olarak tanımlayabiliriz. 

Dünyada ilk kez savaş veya uluslararası kriz haricinde bir sebepten dolayı toplanılan diplomatik bir olay olması nedeniyle çok önemli bir yere sahiptir. Türkiye Lahey Sözleşmeleri’ne ilk olarak 1954’te taraf oldu. 

Cenevre Sözleşmeleri ile Lahey Sözleşmeleri arasındaki fark ne? 

Lahey Sözleşmeleri, savaşlarda güç kullanımını ve yürütülen operasyonların yöntem ve araçlarını düzenlemekle ilgilenir. Bundan dolayı bazıları bunu askeri operasyonlarda askerlerin hak ve görevlerini tanımlayan bir yasa olarak kabul eder. 

Cenevre Sözleşmeleri’ne gelince ister askeri ister sivil olsun, silahlı çatışma mağdurlarının korunmasıyla ilgilidir, yani Lahey’den daha geneldir. 

Uluslararası Adalet Divanı, Lahey Sözleşmeleri hükümlerini dikkate alıyor mu? 

Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı Tüzüğü'nün IV. Maddesi, bazı durumlarda uluslararası anlaşmazlıkların barışçıl çözümüne ilişkin olarak 1907 Lahey Sözleşmesi'nin 44. maddesinde öngörülen şartların benimsenmesi hakkındadır. 

Bu da Lahey Sözleşmesi’nin Uluslararası Adalet Divanı’nda geçerli olduğu anlamına gelir. 

1907 Lahey Sözleşmesi, 100 yıldan fazla bir süre önce imzalanmasına rağmen günümüze kadar pek çok kararda önemli bir rol oynamıştır. 

Birinci Lahey Konferansı çağrısını ilk kim yaptı? 

Birinci Lahey Konferansı, Rus Çarı II. Nicholas döneminde Dışişleri Bakanı olan Mihail Nikolayeviç Muravyov tarafından 11 Ocak 1899'da toplandı. 

İlk konferans ise 29 Temmuz 1899'da yapıldı. 26 ülkeden temsilcilerin yer aldığı konferansa katılan ülkelerden biri de Amerika Birleşik Devletleri oldu. 

İkinci Lahey Sözleşmesi’nin amacı nedir? 

1899 yılında imzalanan İkinci Lahey Sözleşmesi, kara savaşının kanun ve adetlerini tanımlamayı amaçlamıştır. 

Uyuşmazlıkların barışçıl yollara dayanarak nasıl çözüleceğini ele alırken uluslararası arabulucunun yerine getirmesi gereken şartları da belirlemiştir. 4 Eylül 1900'den itibaren yürürlüğe girmiştir. 

Lahey Sözleşmesi’nin Kara Harbinin Kanunları ve Adetlerine İlişkin Hükümleri nelerdir? 

“Kara Harbinin Kanunları ve Adetleri Hakkında Sözleşme” olarak adlandırılan dördüncü Lahey Sözleşmesi, 56 farklı maddeden oluşan bir anlaşmadır. 

İlk bölümünde askerleri tanımlamaya yer vermiş, daha sonra savaş esirlerini ele almıştır. 

İkinci bölümde hasta ve yaralılara değinmiş, üçüncü bölümde ise düşmana zarar vermek için kullanılan araçlara, kuşatma ve bombardımana, casuslara, teslim anlaşmalarına, müzakerecilere ve ateşkes anlaşmalarını ele almıştır. 

Düşman devletin topraklarındaki askeri otoriteyi ele alan üçüncü madde ise belediyelere bağlı ibadet, hayır işleri, eğitim çalışmaları, sanat veya bilim kurumlarının tahrip edilmesini yasaklayarak bu kurumlara kasıtlı saldırıda bulunanlar hakkında adli işlem yapılacağını belirtir.