Pakistan’dan Avrupa’ya İnsan Kaçakçılığı Rotası Arap Ülkelerinden Geçiyor

İnsan kaçakçılığı şebekeleri küresel olarak büyüyor ve birçok ülkede yerel ajanlarla iş birliği yapıyor. Pakistanlılar BAE, Mısır ve Libya üzerinden Avrupa’ya göç etmeyi; oradan da Yunanistan ve İtalya’ya geçmeyi hayal ediyor ya da Akdeniz’de boğulmayı akıllarından geçiriyor. 

Pakistanlı yirmi yaşındaki Mohammed Ahsan, Almanya’daki köylüleri gibi zengin bir Avrupa ülkesine yerleşme hayalini gerçekleştirmek üzere 2023 yılının mart ayının üçünde Keşmir bölgesinde bulunan Kyuret köyündeki evinden ayrılarak, bir kaçakçıya Yunanistan’a ulaşana kadar seyahat biletleri ve yol masrafları da dâhil olmak üzere yaklaşık 7712 ABD doları ödedikten sonra güneydeki Sindh eyaletinin başkenti Karaçi şehrine doğru yola çıktı. 

Ahsan, Karaçi’den resmî olarak giriş yaptığı Dubai’ye, oradan Kahire’ye, ardından da Libya’nın Bingazi kentine geçtiğini ve burada Libyalı bir insan kaçakçılığı çetesinin üyesi tarafından kabul edildiğini söylüyor. Ayrıca altı Pakistanlıya katıldığını ve kaçakçının onlara kara yoluyla Libya’nın kuzeydoğusundaki bir kasabaya, ardından uzak doğudaki Tobruk’a ve oradan da Akdeniz üzerinden Yunanistan’a geçeceklerini söyleyene kadar iki buçuk ay beklediğini sözlerine ekliyor. 

8 Haziran 2023’te Ahsan ve arkadaşları Tobruk’ta bir kaçakçılık teknesine binerek Yunanistan’a doğru yola çıktılar. Ancak yola çıktıktan üç gün sonra Hafter’in deniz milisleri tekneyi durdurarak teknedeki herkesi tutukladı, onları Libya’ya geri gönderdi ve 18 günden fazla bir süre gözaltı merkezlerinde hapsetti. 

Ahsan’ın yolculuğu, eski Pakistan İçişleri Bakanı Rana Sanaullah Khan’ın 23 Haziran’da doğruladığı üzere 14 Haziran 2023’te 300’ü Yunanistan açıklarında batan ve 350’si Pakistanlı 700 göçmeni taşıyan bir teknenin batmasıyla aynı zamana denk geldi ve kurbanlar arasında Ahsan’ın 26 yaşındaki Muhammed Hamza da dâhil olmak üzere bazı arkadaşları vardı. Ahsan, “El-Arabi El-Cedid”e yaptığı açıklamada Yunanistan’a vardıklarını söyledi: 

“Kaçakçılar ve tekne mürettebatı insanların hayatlarıyla oynuyor, teknenin kapasitesi 400 kişi ama neredeyse iki katını taşıdılar.” 

Riskli yollar 

Kar amacı gütmeyen bir yardım kuruluşu olan JDC’de çalışan sosyal aktivist Syed Wejat Ali, El-Arabi El-Cedid’e yaptığı açıklamada Pakistanlıların işsizlik ve yoksulluk nedeniyle Avrupa’ya göç etmek için borç para aldıklarını söyledi: 

“Dünya Bankası web sitesine göre 2022 yılında işsizlik oranı toplam iş gücünün %6,40’ına ulaşırken, yoksulluk oranı toplam nüfusun (250 milyon kişi) %39,4’üne ulaştığından kaçakçılar kabul gören ve popüler olan hayalî vaatlerle gençleri göçe teşvik ediyor.” 

2023 yılının ilk altı ayında 13 bin Pakistanlı Libya’ya seyahat etti 

1 Ağustos 2023 tarihinde Pakistan polisi tarafından bildirildiği üzere 2023 yılının ilk altı ayında 13.000 Pakistanlı Avrupa’ya göç etmek amacıyla Libya’ya seyahat etti. Avrupa Birliği Sınır Güvenliği Ajansı (Frontex) tarafından izlenen tespitlere göre göçmenlerin Libya’dan Avrupa’ya geçmeleri için üç rota bulunuyor: İlki Orta Akdeniz Yolu olarak bilinen yol, ikincisi Doğu Akdeniz Yolu ve üçüncüsü Batı Balkanlar Yolu (Doğu Akdeniz veya Ukrayna’dan geçen). 

Ulusal Hesap Verebilirlik Ofisine (federal bir kurum) bağlı Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticaretiyle Mücadele Departmanı’nda çalışan memur Muhammad Shakeel Khan’ın “El-Arabi El-Cedid”e yaptığı açıklamaya göre Pakistanlılar, Avrupa’ya göç ederken temelde iki yol izliyor: birincisi İran, Türkiye, Yunanistan’dan (Doğu Akdeniz) geçen yol; ikincisi ise BAE, Mısır, Libya ve İtalya’dan (Orta Akdeniz) geçen diğer yol. Tüm bunların yanında insan kaçakçılığı ağları gelişti ve bunlar yerel iş birlikçiler aracılığıyla koordine edilerek ulus ötesi hale geldi. 

“Pakistan’daki kaçakçılar Bingazi’deki silahlı gruplarla bağlantılı çetelerle koordinasyon hâlindeler. Bunlar yasa dışı göçmenler adına Libya’dan farklı ülkelere geçiş için turist vizelerini de içeren resmi evraklar temin ediyor ve varışta pasaportlarını alıp onlara sahte pasaportlar veriyorlar.” 

İkinci rotadan Almanya’ya ulaşan ve El-Arabi El-Cedid’e konuşan Mohammed Masrour’un başına gelen de bu: 

“Kaçakçılar tarafından bize verilen tüm sözler yalandı. Onlar yolculuk sırasında tüm ihtiyaçlarımızı karşılayacaklarına ve güvenli botlar sağlayacaklarına dair söz verdiler ama bu gerçekleşmedi.” 

Libya’daki gözaltı merkezleri cehennemi 

“Güvenli Yer Yok Raporu”na göre “Resmi gözaltı merkezlerinde tutulan göçmenler, gaspın yanı sıra insanlık dışı koşullardan da muzdarip.” Uluslararası Af Örgütünün Eylül 2020’de internet sitesinde yayımlanan “Güvenli Bir Yer Yok: Libya’da Mülteci ve Göçmenlere Yönelik İhlaller Döngüsü” başlıklı rapora göre mağdurlar, işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldıklarını, bunların en ciddisinin de cinsel şiddet olduğunu ileri sürüyor. Bazı göçmen ve mülteciler silahlı gruplar ve insan tacirleri tarafından yönetilen yerlerde tutuluyor. 

El-Arabi El-Cedid’e konuşan akrabası Ghofranullah Fadl’ın teyit ettiğine göre, 12 Haziran 2023’te Hafter’in deniz milisleri tarafından tutuklanmalarından bu yana Bingazi’deki bir hapishanede üç Pakistanlı ile birlikte çile çeken genç adam Muhammed Sajid’in çektiği acılar bu anlatılanları doğruluyor: 

“Kendisiyle mahkumlardan birinin cep telefonu aracılığıyla iletişim kurduk ve bize dayaktan dolayı şiddetli ağrılar çektiğini, ayrıca bazen 24 saat boyunca aç kaldığını söyledi.”  

Eski İçişleri Bakanı Rana Sanaullah Khan tarafından 23 Haziran 2023 tarihinde yapılan ve İtalya’ya gitmeye çalışan 2.000 Pakistanlının Libya hapishanelerinde tutulduğunu belirten açıklamaya göre, yasa dışı göç macerasına atılanlar arasında Pakistanlı kurbanların sayısı fazlaca görünüyor. “Tutuklular çok acı çekiyor, geçimlerini sağlayamıyorlar” diyen memur Shakeel Khan, tutukluların gözaltında tutulmasının ailelerinin acılarını arttırdığını da sözlerine ekledi.  

Pakistanlı tutukluların aileleri, yakınlarının Libya hapishanelerinden salıverilmesi için para ödemek zorunda bırakılıyor, Ahsan’ın durumunda olduğu gibi: 

“Ailem Bingazi’deki bir kaçakçı aracılığıyla 500.000 rupi (1.752 $) ödedi, o da beni salıvermesi için bir donanma yetkilisine ödeyeceğini söyledi. Ben de uçak bileti ve ülkeme dönüş masrafları için 650.000 rupi (2.278 $) ödedim.” 

Mohamed Adnan ayrıca iki ay hapis yattıktan sonra serbest bırakılmak için Bingazi’deki bir gözaltı merkezinin çalışanlarına bin dolar ödediğini söylüyor ve üzülerek ekliyor: 

“Maruz kaldığım işkence, yiyecek eksikliği ve güvenli olmayan içme suyu nedeniyle hapishanede ölmeyi diledim.” Ardından şunları dile getiriyor: “Serbest bırakıldıktan sonra Libya üzerinden göç etmeyi tekrar denedim ve bu kez Şubat 2022’de Yunanistan’a vardım.”  

2017 tarihli “Libya’nın Karanlık Suç Ortaklığı Ağı” başlıklı rapora ve Avrupa’ya Giden Mülteci ve Göçmenlere Yönelik Suiistimaller” başlıklı rapora göre resmi görevliler, kendilerinden veya ailelerinden fidye almak amacıyla mülteci ve göçmenlere sık sık işkence ve kötü muamele uyguluyor. 

Pakistanlılar neden Avrupa’ya göç ediyor? 

2022 yılında kara ve deniz yoluyla Avrupa Birliği’ne gelen Pakistanlıların sayısı 4.980’e ulaşırken bunların 3.551’i İtalya’ya, 1.401’i Kıbrıs’a, 28’i Yunanistan’a ve ikisi Malta’ya geldi. Aynı kaynağa göre, aynı dönemde Batı Balkanlar ve Doğu Avrupa’yı geçen Pakistanlıların sayısı Kuzey Makedonya’ya 5.148, Sırbistan’a 4.773, Hırvatistan’a 4.429, Slovenya’ya 2.328, Bosna Hersek’e 2.154, Arnavutluk’a 862, Karadağ’a 429, Romanya’ya 314 ve Kosova’ya 10’dur. 

Karma Göç Merkezinin (Mixed Migration Centre) (göç politikaları ve programları geliştiren küresel bir ağ) web sitesinin 31 Temmuz 2023 tarihli haberine göre Pakistan, 2023’ün ilk yarısında Avrupa’ya gelenlerin sayısında toplam 5.342 kişi ile beşinci ülke konumundadır. 

Karma Göç Merkezi tarafından Kasım 2019 ve Eylül 2021 tarihleri arasında İtalya’ya gelen Pakistanlılarla yapılan görüşmelere dayanılarak gerçekleştirilen önceki araştırmada göç etme ihtiyacına yol açan ve birbiriyle örtüşen çeşitli faktörler tespit edilmiş. Bunların %48’i göç etmek için birden fazla neden öne sürerken en yaygın nedenler şiddet, güvensizlik ve çatışma (%54), hak ve özgürlüklerin eksikliği (%36) ve ekonomik nedenler olmuştur. 31 Temmuz’da merkezin internet sitesinde yer alan habere göre kötüleşen ekonomik durum, yüksek işsizlik ve hiperenflasyon göz önüne alındığında umutsuzluk ve fırsat eksikliği daha fazla insanı göç etmeye ittiğinden bu faktörlerin fazlalaşması muhtemel görünüyor. 

Hükümetin bu fenomenle mücadeledeki yetersizliği 

Temmuz 2023’te Pakistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mumtaz Zahra Baloch; Libya’daki Pakistanlıların durumunun çok üzücü olduğunu teyit ederek Pakistan Büyükelçiliğinin tutuklular konusunda harekete geçtiğini, Pakistan’ın Libya Büyükelçisinin tutuklulardan bazılarını ziyaret ettiğini ve onlara yiyecek ulaştırmak için çalıştığını, Büyükelçiliğin Birleşmiş Milletler kurumlarından bu kişilere sağlık hizmeti sağlanması, Libya hapishanelerinden çıkarılmaları ve ülkeye dönüşlerinin ayarlanması için yardım istediğini açıkladı. 

Memur Shakeel Khan bu olguyla mücadele etmek için şunları söyledi: 

“İstihbarata dayanarak, geri dönen yasa dışı göçmenleri sorgulayarak ve insan kaçakçılığı olgusuna karışan hükûmet çalışanlarını takip ederek kaçakçıları ve ağlarını tutuklamak için çalışıyoruz.” 

Pakistan Merkezi Ajansı, 208 göçmen kaçakçılığı vakası kaydetti ve 2018'de insan kaçakçılığıyla suçlanan 705 kişiyi tutukladı. Pakistan'daki insan kaçakçılığıyla mücadele departmanlarının 13.641 kaçakçılık vakası kaydetmesiyle bu olayın ciddiyeti 2020 verilerinde ortaya çıkıyor. Pakistan Federal Soruşturma Ajansı ve Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi tarafından yayınlanan 2020 yılı insan ticareti ve göçmen kaçakçılığı yıllık raporuna göre, tüm bölgelerden bildirilen vaka sayısı 8.370'e ulaştı ve bunlardan 1.659 kaçakçı mahkûm edildi. 

Pakistan hükûmeti bu olguyla yüzleşmek amacıyla 17 Eylül 2018’de insan kaçakçılığı suçunu 14 yıla kadar hapisle cezalandıran Kaçakçılıkla Mücadele ve Göçmen Haklarının Korunması Kanunu’nu çıkardı. Ancak İslamabad Mahkemesinde çalışan hukuk uzmanı Muhammed Raşid, “El-Arabi El-Cedid”e yaptığı açıklamada hükümetin 14 Haziran 2023’te Yunanistan kıyılarında meydana gelen bir tekne batmasıyla sonuçlanan kazanın ardından tutukladığı elli kaçakçının çoğunu kefaletle serbest bırakmasını kanıt göstererek kanunun uygulanmadığını söyledi. 

El-Arabi Araştırmalar ve Politika Çalışmaları Merkezi