Bulgaristan Neden 3 Yılda 7. Defa Seçimlere Gidiyor?

Giriş

Son üç yıldır Bulgaristan, siyasi bir çıkmaz içinde. Nisan 2021'de Başbakan Boyko Borisov'un görevden alınmasından bu yana, Bulgaristan altı defa seçime gitti ve bu süre zarfında yolsuzluk karşıtı liberal muhalefet iktidara gelse de defalarca hükümet kurma hedefinde başarısız oldu. Şimdi ise milliyetçi partilerin ön plana çıkmasıyla bu süreç daha da karmaşık bir hale geliyor. 

Siyasi çıkmazın başlangıcı

Kriz, Nisan 2021 seçimlerinde sağcı/muhafazakar GERB partisinin yeterli sandalye kazanamamasıyla başladı. GERB'in lideri Boyko Borisov, Sofya eski belediye başkanı ve ülkeyi fiilen 30 yıldan fazla yönetmiş olan Todor Jivkov'un kişisel korumasıydı. 

Borisov, iktidara yolsuzluk karşıtı bir kampanya ile gelmesine rağmen sonrasında adı oldukça yolsuzlukla anılan liderlerden biri oldu. Onun döneminde Bulgaristan, Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün yayınladığı şeffaflık endeksinde Avrupa Birliği üyesi 27 ülke arasında Macaristan'ın ardından en düşük sırada yer aldı. 

Sofya merkezli Demokrasi Araştırma Merkezi de hazırladığı bir raporda, kamu ihale sözleşmelerinin en az %35'inin yolsuzluk uygulamalarını içerdiğini ortaya koyan bir belge yayımladı.

Yolsuzluk karşıtı protestolar ve seçimler

Eski Başkan Borisov'un iktidar fişini çeken, 2020'de ülkede Borisov'un ve onu koruyan başsavcı İvan Geşev'in görevden alınmasını talep eden büyük çaplı yolsuzluk karşıtı protestolar oldu. Protestocular ayrıca Borisov ile derin ilişkileri bulunan mafya babası ve medya patronu Delyan Peevski'nin de yargılanmasını talep ediyordu. 

Bu kitlesel protestoların ardından, 2021 yılının Nisan, Temmuz ve Kasım aylarında üç seçim yapıldı. Bu dönem, reformist olarak bilinen yeni, yolsuzluk karşıtı partilerin yükselişine tanıklık etti.

Reformist partilerin yükselişi ve düşüşü

Sivil huzursuzluktan doğan ilk reformist parti, televizyon sunucusu ve şarkıcı Slavi Trifonov'un liderliğindeki popülist ITN partisiydi. ITN, Nisan 2021 seçimlerinde ikinci olmasının ardından temmuz ayındaki seçimde sandıktan en büyük parti olarak çıktı. 

Kendilerinden sonra kurulan merkez PP (Değişime Devam) partisi, Kasım 2021 seçimlerini kazandı. Ancak, iki reformist partinin sandıktan güçlü çıktığı sonuçlarla işleyen bir hükümet elde edilemedi. Kurulan hükümet ise özellikle Ukrayna'daki savaşın tetiklediği artan gaz fiyatları ve yaşam maliyeti krizi ile iç çekişmeler nedeniyle uzun süre yaşamadı.

Borisov'un geri dönüşü ve yeni koalisyonlar

Bu tecrübelerin ardından, reformist partilere olan güven azaldı ve Borisov'un GERB partisi geri dönerek Ekim 2022 seçimlerinde birinci oldu. Ancak, GERB'in reformist muhalefetle bir hükümet kuramaması üzerine Nisan 2023'te bir seçim daha yapıldı. 

Bu seçimlerde GERB ve reformistler başa baş gelince bu sefer reformist adayın dokuz aylık bir süre boyunca hükümeti yöneteceği, ardından GERB'in adayının dokuz aylık bir süre için başbakan olacağı bir rotasyon hükümeti kuruldu.

Koalisyonun çöküşü ve yeni seçimler

Koalisyon kağıt üzerinde reformistlerin dilediği gibi Avrupacı bir ajandayla duyuruldu. Ancak, reformistlerin Borisov ile hükümet kurması, liberal seçmenler arasında büyük bir hayal kırıklığına neden oldu ve parti tabanları bu heyecanı paylaşmadı. 

Koalisyonun, Borisov'u yasal sorunlardan korumak için kurulduğuna dair şüpheler vardı. Kurulan rotasyon hükümetinin ilk dokuz aylık süresi sona erdikten sonra GERB'in adayı bir kabine kurmayı başaramadı ve hükümet çöktü. Muhalefet, bu durumu Türk azınlığı temsil eden HÖH’ün liderlerinden Delyan Peevski'nin GERB'e baskı yapmasına bağladı.

Son seçim ve gelecek beklentileri

9 Haziran'da yapılan son seçim, üç yılda yapılan altıncı seçim oldu. GERB, oyların yaklaşık %24'ünü aldı, reformistler ise üçüncü sıraya düşerek 25 sandalye kaybetti. İkinci sırada ise oyların %16'sını alan ve Türk & Roman nüfusunu temsil eden Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) yer aldı. Sonuçlar Bulgaristan'ın yine stabil bir hükümet kuramayacağına işaret ediyor. 

GERB, parlamentoda çoğunluğu sağlayamadığından Türk Partisi HÖH’ün desteği ve milliyetçi partilerden milletvekili satın alarak bir azınlık hükümeti kurmayı planlıyor. Ancak, bu hem ek destek bulamamaları hem de HÖH’ün içerisindeki fikir ayrılıkları sebebiyle mümkün gözükmüyor.

Euroskeptisizm: Avrupa Birliği (AB) karşıtlığı veya AB'ye karşı eleştirel bir duruş sergileme anlamına gelse de, Avrupa bağlamında çoğu zaman Rusyacılık olarak da yorumlanmaktadır.

Seçmen katılımı ve euroskeptisizm

Birçok hükümetin çökmesi ve her birkaç ayda bir yeni seçimlerin yapılması, seçmen katılımını %33 seviyelerine kadar düşürdü. Yolsuzluk karşıtı partilerin siyasi başarısızlıkları ve AB'nin Bulgaristan'daki yolsuzlukla ilgili büyük ölçekli suistimallere karşı hiçbir şey yapmaması, Euroskeptisizmin ve yeni milliyetçi partilerin yükselişine yol açtı. 

Son veriler, Bulgarların sadece %52'sinin AB'ye güvendiğini gösteriyor, bu da birkaç yıl öncesine göre önemli bir düşüş manasına geliyor. Milliyetçi “uyanış”, reformistlerin ana muhalefeti olarak yavaşça yerini alıyor ve Euroskeptik blok, oy veren seçmenlerin yaklaşık %37'sini temsil ediyor.

Sonuç

Bulgaristan'ın siyasi krizi, yolsuzluk, reformist partilerin başarısızlıkları ve AB'nin etkisizliği gibi birçok faktörle karmaşık bir hale gelmiş durumda. Ülkede hükümetlerin sürekli çökmesi ve yeni seçimlerin yapılması, seçmenlerin demokrasiye olan hevesini de yok etme seviyesine getirmiş gözüküyor. 

Milliyetçi partilerin yükselişi ve Euroskeptisizm, Bulgaristan'ın siyasi geleceği için belirsizlik yaratmaya devam ediyor. Avrupa'nın açık sınır Schengen bölgesine tam olarak entegre olmaya çalışan Bulgaristan, AB fonlarının akışını hızlandıracak istikrarlı bir hükümeti iple çekiyor. 

Avro bölgesine katılım planları, şu ana kadar enflasyon hedeflerinin tutturulamaması nedeniyle iki kez ertelendi. Bulgaristan siyasetinin hayli bölünmüş blokları, bu hedeflere ulaşmada en büyük engellerden biri gibi görünüyor.