Dünyanın En Büyük Belediyeleri Hangileri ve Seçimler Nasıl Yapılıyor?

Türkiye 31 Mart’ta kritik bir yerel seçim yapmaya hazırlanırken, Türkiye’nin en büyük şehri olan, öte yandan ekonomik, turistik ve tarihi başkenti olan İstanbul seçimlerini takip etmeye yönelik ilgi sadece yerel düzeyde değil küresel ölçekte de artıyor. 

İstanbul, gerek 16 milyonu aşan nüfusu gerekse devasa bütçesi nedeniyle dünyanın en büyük belediyelerinden biri olarak kabul ediliyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi web sitesinde kamuoyuna açıklanan son bütçe 31,9 milyar Türk lirası (13,7 milyar $) civarında. Bu bir rekor, çünkü İstanbul’un bütçesi Arnavutluk, Makedonya ve Ermenistan dahil 80 ülkenin GSYH’sinden daha büyük. 2022 veya 2023 bütçesinin daha büyük olması muhtemel, ancak bu rakamlar henüz kamuya açık değil. 

İstanbul dünyanın en büyük şehirleri arasında 28. sırada yer alıyor ve dünyada daha büyük nüfusa ve daha büyük bütçelere sahip birçok büyük belediye var. Bu yazıda bu belediyelerden örnekleri ve seçimlerin nasıl yapıldığını sizin için derledik. 

Tokyo: Dünyanın en büyük şehri  

Japonya’nın Tokyo kenti 37 milyonu aşan nüfusuyla dünyanın en kalabalık şehirleri listesinin başında yer alıyor.  

Şehrin yüzölçümü ise yaklaşık 2.200 kilometrekare. Ancak, şehir dışa doğru yaklaşık 13.000 kilometrekare daha genişliyor. Bu da yaklaşık 6 milyon insanın bir kilometrekarelik bir alanda yaşadığı anlamına geliyor. 

Tokyo büyük bir banliyö şehri. Bu da şehirdeki birçok insanın şehir merkezinde ikamet etmediği, ancak her gün işe gidip geldiği anlamına geliyor. 

Dış ilişkiler ve ulusal savunma gibi idari işlevler haricinde, idari işlerin çoğu hem ulusal hükümet hem de belediye yerel yönetimleri tarafından finanse ediliyor. Tokyo şehri 2023 mali yılında 6,2 trilyon yen (49 milyar $) üzerinde bir bütçeye sahip.  

Tokyo şehrinin idari yapısı, yürütme organının başında bulunan Tokyo Valisi ve yasama organı Tokyo Büyükşehir Meclisi olmak üzere iki seçilmiş kurumdan oluşuyor. 

Tokyo Valisi Yuriko Koike 2016’da ilk kez seçilip 2020’de yeniden seçilmesinden bu yana bu görevi yürüten ilk kadın oldu. 

Arapça ve İngilizce bilen Koike, 1976 yılında Mısır’daki Kahire Üniversitesi’nden mezun oldu. Daha sonra siyasete girdi, parlamentoya seçildi, ardından çevre bakanı oldu, daha sonra savunma bakanlığına atandı ve 2016 yılında Tokyo valisi seçildi. 

Koike 2002 yılında Japonya’nın iktidardaki Liberal Demokrat Partisi’ne katıldı ve bu süre zarfında on yıl boyunca siyasi kariyerine devam etti. Ancak daha sonra bağımsız olarak Tokyo belediye başkanlığı için aday olmaya karar verdi ve LDP’nin seçimdeki muhalefetine rağmen kazandı. 

Koike, 2017 yılında iktidardaki Liberal Parti’ye karşı muhalefetin başını çeken Umut Partisi’ni kurdu. Bu da ileride başbakanlık için yarışacağı tahminlerine yol açtı. 

New York: Asla uyumayan şehir  

“Asla Uyumayan Şehir” olarak bilinen New York, 18,8 milyonluk nüfusuyla Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük ve en eski şehirlerinden biri. 

Şehir, yaklaşık 1300 müze ve sanat galerisine, 200’den fazla tiyatroya ve onlarca sahne sanatları merkezine ev sahipliği yapıyor. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaşam tarzı ve trendi, büyük ölçüde, ülkenin sanatsal ve kültürel başkenti olmaya devam eden New York tarafından belirleniyor. 

New York, 1930’lu yıllardan bu yana ABD’nin finans başkenti ve 19. yüzyıldan bu yana da ilk kültür merkezi durumunda. 

New York’un GSYH’si ise dünya ülkelerinin çoğundan fazla. 2022 yılında reel GSYH’si yaklaşık 1,56 trilyon dolardı.  

Amerika Birleşik Devletleri’nde yerel yönetimler Amerikan yaşam tarzı açısından mihenk taşı niteliğinde, çünkü vatandaşlarla en fazla etkileşim içinde olan kurumlar belediyeler. Yerel yönetimler vatandaşlara çok çeşitli temel hizmetler sunuyor. 

Siyasi yönetim düzeyinde Demokratlar, New York şehrinin politikasına hakim olmaya devam ediyor. Eyalet politikası genel olarak New York şehrindeki güçlü Demokrat Parti kontrolü ve taşra ile Long Island’daki Cumhuriyetçi hakimiyet tarafından belirleniyor.  

New York Belediyesi’nin 2024 yılı için 107 milyar dolarlık bir bütçesi bulunuyor ve belediye meclisi bu büyük bütçenin, kentin temel hizmetleri, sağlık ve güvenlik, eğitim ve yaşam kalitesine yönelik yatırımları iyileştirme önceliklerini yansıttığını ifade ediyor. 

Yerel yönetimlerin ağır sorumlulukları bulunuyor ve eyalet bütçesinin yarısından fazlası yerel yönetim yardımlarından oluşuyor. Bu yardımların büyük kısmı ise devlet okullarına tahsis ediliyor. Diğer ödenekler de sosyal refah, sağlık, yol, konut ve kentsel yenileme gibi diğer projelere ayrılıyor. 

1920’den bu yana New York’ta Demokrat ve Cumhuriyetçi bir “belediye başkanı” vali görev yapmış, yasama organı Cumhuriyetçilerin hakimiyetinde olmuş ve hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler eyalet düzeyinde güçlü parti örgütlerine sahip olmuştu. 

New York belediye seçimleri her dört yılda bir belediye başkanını seçmek için yapılıyor ve şehrin 51 bölgesinden 51 üyeli belediye meclisi üyeleri seçiliyor. 

New York’un şu anki belediye başkanı 1 Ocak 2022’de göreve başlayan Eric Adams. Adams Demokrat Parti üyesi ve New York’un ilk siyahi belediye başkanı. 

New York’un toplam seçmen nüfusu yaklaşık 13,1 milyon. Bu seçmen kitlesi valilik ve eyalet düzeyindeki diğer makamlar için yapılan seçimlerde oy kullanma hakkına sahip. 

Demokratlar şu anda New York seçmenlerinin yarısından biraz azını oluştururken, Cumhuriyetçiler %22’sini ve partisiz seçmenler %23’ünü oluşturuyor. Geri kalanlar ise Çalışan Aileler Partisi, Muhafazakar Parti ve diğerleri gibi daha küçük partilere mensup. 

Londra: Süregelen en eski demokrasi 

Londra, yerel ve ulusal düzeyde parlamenter hükümet sistemine yol açan benzersiz bir yönetim biçimi geliştirdi. Anayasası, 1066 yılındaki Normandiya istilasından önce vatandaşların sahip olduğu eski hak ve ayrıcalıklara dayanıyor. 

19. yüzyıla gelindiğinde Londra sadece İngiltere ve Birleşik Krallık’ın değil, tartışmasız Avrupa’nın da başkentiydi.  

1800 yılında Londra dünyanın en büyük ikinci şehriydi. O zaman sadece Pekin Londra’dan daha büyüktü. Ancak 1860 yılına gelindiğinde nüfus üç katına çıkarak 3 milyon 188 bin 485 kişiye ulaştı ve dünyanın en büyük şehri haline geldi. 

İdari bir bölge olan Büyük Londra’nın (Great London) nüfusu yaklaşık 8,8 milyon. Daha geniş alanı içeren ve şehrin işlevsel bir parçası olan Londra Metropolitan bölgesinin nüfusu ise 14,8 milyona yakın. Buradaki nüfus Londra’yı dünyanın siyasi, ekonomik ve kültürel olarak en baskın şehirlerinden biri haline getiriyor. 

Londralılar, İngiltere’nin geri kalanındaki seçmenlere kıyasla belirgin bir şekilde İşçi Partisi’ne oy verme eğiliminde. Bu, on yıllardır gözlemlenebilen ancak son yıllarda artan bir olgu. 

Bununla birlikte Londralılar bugüne kadar İşçi Partisi’nin kentin modern belediye başkanı adayını beş seçimde sadece iki kez seçti. 

Londra belediye başkanı dört yılda bir seçiliyor. Belediyenin yıllık 17 milyar sterlinlik bütçesi toplu taşıma, itfaiye hizmetleri ve güvenlik yatırımlarının yanı sıra belediye meclisinin çalışmalarına tahsis ediliyor. 

Bu bütçe, merkezi hükümet tahsisatları, ulaşım ücretleri ve diğer ücretler ile işletme gelirleri ve belediye vergisinin bir kombinasyonu ile finanse ediliyor. 

2016 yılında Londra Belediye Başkanlığı görevini devralan İşçi Partisi üyesi İngiliz Müslüman siyasetçi Sadiq Khan, bu görevi üstlenen ilk Müslüman oldu ve 2021 seçimlerinde iktidardaki Muhafazakâr Parti’nin adayı olan rakibi Shaun Bailey’i yenerek güven tazeledi. 

Katkıda Bulunan: Muhammed Ata