Cidde'de Yeniden Başlayan Sudan Müzakereleri ve Başarı Şansı

Sudanlılar, büyüyen diplomatik çıkmaz ve artan kanlı çatışmalar sebebiyle, Sudan Ordusu ve paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK), arasında bir yıldır devam eden savaşı sona erdirmek için önümüzdeki mayıs ayında Cidde'de müzakerelere devam etmesini umut ediyor.   

Sudanlı araştırmacı Yusuf Hamad, AA’ya verdiği bir röportajda,felaketin giderek kötüleşmesi, savaşın taraflarından herhangi birinin galip olamaması, diplomatik bir atılım gerçekleştirilememesi ya da halk desteği tabanının oluşmaması gibi sebeplerin müzakerelerin yeniden başlatılmasında en önemli etkenler olduğunu belirtiyor.  

Bir başka uzman ise savaşın “ciddi yansımalarından" korkan ordunun, savaşı müzakereler yoluyla sona erdirmek istediğini, ancak "savaştan çıkar sağlayan tarafların" alevi körükleyerek, anlaşmazlığı çözüme kavuşturacak müzakerenin önüne engeller koyduğunu söyledi.  

Savaş ilk yılı geride kalırken… 

Nisan 2023'ün ortasından bu yana, Sudan Ordusu ve HDK, ülkedeki altyapının tahrip olmasının yanı sıra, BM raporlarına göre, yaklaşık 15 bin kişinin ölümüne ve 8,5 milyon kişinin yerinden edilerek mülteci olmasına neden olan korkunç bir savaş yürütüyor. 

11 Mayıs 2023’te, Suudi Arabistan ve ABD'nin ev sahipliğinde Ordu ve HDK arasında görüşmeler gerçekleşmişti. Bu görüşmelerde, savaşan tarafları sivillerin korunmasını taahhüt eden bir anlaşma imzalamıştı.  

Cidde’nin arabuluculuğuyla birçok kez ateşkes ilan edildi. Ancak ihlaller ve karşılıklı suçlamalar, Riyad ve Washington’u Aralık 2023’te müzakereleri askıya almaya itti.  

Yaşanan ihlal ve karşılıklı suçlamalar iki taraf arasında devam ederken, Ordu HDK’dan hükümet kurumlarından, kamusal ve bireysel alanlardan çekilmesi konusunda ısrarlıydı. 

O zamandan bu yana çatışmalar tırmanarak Hartum, el-Cezira, Beyaz Nil ve Sennar eyaletlerinin yanı sıra,Darfur (5 eyalet) ve Kordofan (3 eyalet) dahil olmak üzere başka bölgelere de yayıldı. 

Öte yandan, ülkedeki 18 eyaletten 12’sine yayılan çatışmalar gıda krizine neden oluyor.  Milyonları açlığa ve ölüme sürükleyebilecek bu insani felaketten Sudan’ın korunmasına yönelik BM ve uluslararası kurumlar çağrıda bulunuyor.  

Çatışmaların üzerinden geçen bir yılın ardından, ABD'nin Sudan elçisi Tom Perriello Nisan ayı ortasında X platformunda "Sudan halkına karşı yürütülen savaş artık sona ermelidir. Acil barış ihtiyacı göz önünde bulundurulduğunda, Suudi Arabistan'ın önümüzdeki üç hafta içinde Cidde görüşmelerini yeniden başlatma kararını memnuniyetle karşılıyoruz” açıklamasında bulundu. 

Perriello'nun açıklamaları, Paris'te düzenlenen Sudan konferansı çerçevesinde Suudi Arabistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Velid el-Hureyci ile görüşmesinin ardından geldi.Suudi Dışişleri Bakanlığı müzakerelerin yeniden başlaması olasılığı konusunda sessiz kalırken, el-Hureyci'nin Perriello ile Sudan sahasındaki gelişmeleri ele aldığı bildirildi. 

Birazcık baskı 

Araştırmacılar, insani durumun felaket boyutlara ulaşması, uluslararası tarafları savaşı sona erdirecek bir çözüm bulmak için hareket etmeye zorluyor. ABD ise Cidde sürecini yeniden başlatma konusunda ilgili. 

Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) Nisan ayı ortasında yaptığı bir açıklamada, Sudan nüfusunun yaklaşık yarısının, yani 25 milyon kişinin insani yardıma ihtiyaç duyduğunu belirtti. Ayrıca, savaşın üzerinden geçen bir yıldan sonra, "yaklaşık 5 milyon insanın kıtlıktan bir adım uzakta olduğunu ve 18 milyon insanın akut gıda yetersizliği ile karşı karşıya olduğunu" ekledi. 

Siyasi analist Youssef Hamad ise savaşın iki tarafının müzakerelere katılma ihtimaline ilişkin gerekçelerine ilişkin, "Bu savaş hiçbir gerekçe olmadan başladı." dedi. 

Araştırmacı Yusuf Hamad iki tarafının müzakerelere katılma ihtimaline ilişkinAA’ya yaptığı açıklamada, “bu savaş sebepsiz yere başladı, "Ateş açan tarafları motive eden nedenler olmasına rağmen, bu nedenleri çatışmanın devamını haklı gösterecek siyasi bir söylemle pazarlamanınimkansız olduğu ortaya çıktı.Ne ordu ne de HDK sahada kesin zaferler elde edebiliyor, ne de diplomatik bir atılım yapmaları kolay. Halk arasında arasında kendilerine sosyal bir kuluçka makinesi sağlayacak siyasi söylem oluşturma çabaları başarısız oldu.Bir felakete neden oldular ve bu nedenle tamamen izole edilmiş durumdalar. Ordu ve HDK’nin mevcut durumu göz önüne alındığında, uluslararası ve bölgesel çevrelerden gelecek küçük bir baskı onları müzakereye zorlayacaktır” ifadelerine yer verdi. 

Savaştan çıkar sağlayanlar 

Araştırmacı Osman Fazlullah’a göre, savaşın başından bu yana göze çarpan şey, ordunun savaşı müzakereler yoluyla sona erdirme arzusu. Fazlullah, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “savaştan çıkar sağlayan, devam etmesi için çabalayan, ateşi körükleyen ve müzakere yoluyla sona erdirme girişimlerinin önüne engeller koyan (adı açıklanmayan) taraflar da var. Ordu, bu savaşın silah yoluyla çözülemeyeceğini ve ülke içindeki yansımalarının son derece tehlikeli olduğunu biliyor.Bu nedenle, ordunun müzakere girişimlerini görüyorsunuz, ancak çatışmayı körükleyen taraflarla (isimlerini vermedi) ittifaklarından kaçamıyorlar.Abdulfettah el-Burhan Sudan'da Geçici Egemenlik Konseyi ve orduya, Muhammed Hamdan Dagalo (Hemedti) ise Hızlı Destek Güçlerine liderlik ediyor” şekline konuştu.