Amerika-Çin Rekabetinde Orta Doğu Projesi: Hint-Orta Doğu-Avrupa Koridoru

Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Fransa, Almanya, İtalya ve Avrupa Birliği, 9-10 Eylül 2023 tarihlerinde Yeni Delhi'de düzenlenen G20 Zirvesi'nde Hindistan'ı Orta Doğu ve Avrupa'ya bağlayan bir ekonomik koridorun inşasını amaçlayan mutabakat zaptı imzaladı.  

ABD Başkanı Joe Biden tarafından "tarihi" olarak tanımlanan proje, Çin'in 2013 yılında başlattığı "The Belt and Road Initiative" (Bir Kuşak, Bir Yol) projesine karşılık olarak görülüyor.  

Batı tarafından, Çin'in “Bir Kuşak, Bir Yol” projesi Asya, Afrika ve Avrupa yoluyla etki alanını genişleterek, ekonomik gelişmeyi hedefledikleri jeopolitik bir proje olduğu düşünülüyor. Bu sebeple Amerikan projesi, aynı zamanda Orta Doğu'yu Amerikan etki alanında tutmayı, Çin'in bu bölgeye girişimlerini engellemeyi, İsrail'i Arap dünyasıyla entegre etmeyi ve Hindistan'ın Çin'e karşı konumunu güçlendirmeyi hedefliyor. 

ABD ve AB tarafından desteklenen proje, Orta Doğu üzerinden Avrupa'yla Hindistan’ı birleştirmeyi ve lojistik maliyetlerini yaklaşık %40 azaltarak bölgedeki kalkınma fırsatlarını artırmayı amaçlıyor.  

Proje, Hindistan'ı Körfez ülkeleriyle bağlayan Doğu Koridoru ve Körfezi ülkelerini Ürdün ve İsrail üzerinden Avrupa'ya bağlayan Kuzey Koridoru olmak üzere iki ana koridordan oluşuyor. Biden projenin, ekonomik büyümeyi destekleyen elektrik ile hidrojen taşımak amacıyla boru hatları ve nakil yollarıyla beraber, Hindistan'dan Akdeniz'e yeni demiryolu hatları inşa edilmesiyle gerçekleşeceğini belirtti.  

Proje aynı zamanda bölgedeki veri iletimi için yeni denizaltı kablo bağlantılarını ve geçişi sağlayan bağlantı limanlarını da içerecek. 

ABD-Suudi Arabistan protokolü 

8 Eylül 2023 tarihinde, Suudi Arabistan ve ABD hükümetleri, kıtalararası yeşil geçiş koridorlarının kurulmasına katkısı olacak protokolü oluşturmak amacıyla bir anlaşma metni imzaladı.  

Bu protokolle, Suudi Arabistan'ın Asya'yı Avrupa'ya bağlayan konumunu kullanarak yenilenebilir enerji ve temiz hidrojen taşıma işlemini kolaylaştırılması, kablo ve boru hatlarının oluşturulması, enerji güvenliğinin artırılması ve temiz enerji geliştirme çabalarının desteklenmesi hedefleniyor. Öte yandan bu protokolle, demir yolu ve liman bağlantıları aracılığıyla ticaret ve kargo taşımacılığını geliştirilmesi ve optik fiber kablolar aracılığıyla veri bağlantısının ve dijital veri üzerinden iktisadi büyümenin artırılması da amaçlanıyor.  

Hindistan ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkiler, 2014’te Hindistan Halk Partisi’nin lideri Narendra Modi’nin başbakan seçilmesinden sonra büyük bir ivme kazandı. Suudi Arabistan’ın Hindistan’ın proje fikrine katılma kararı da bu ilişkinin bir yansıması olarak görülüyor.  

“Karşılıklı faydalar ve ortak gelecek fırsatları” 

Suudi Arabistan'ın Hindistan ile ilişkilerine gösterdiği ilgi, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman'ın G20 Zirvesi sırasında yaptığı açıklamalarda da belirgin hale geldi. Veliaht Prens, ülkeler arasındaki ilişkilerin ulaştığı düzeyi "karşılıklı faydalar ve ortak gelecek fırsatları" olarak vurguladı.  

Suudi Arabistan’ın bu projeye dahil olması, Suudi Arabistan ve İsrail arasındaki ilişkileri normalleştirmek için Biden yönetiminin yürüttüğü diplomasi girişimleriyle aynı zamana denk geliyor. Bu girişimler, 2024 baharında ABD’de seçim kampanyaları başlamadan önce iki ülke arasında bir “barış anlaşması” imzalanabilmesi için son aylarda hız kazandı. 

ABD-Çin rekabeti 

Biden yönetimi, 2021'den beri, özellikle Ortadoğu ve Körfez bölgesi dahil olmak üzere dünya genelinde artan Çin etkisine karşı büyük altyapı projeleri önermeye çalışıyor. Haziran 2021'de İngiltere’de düzenlenen Büyük Yedi Sanayi Ülkesi (G7) Zirvesi sırasında Biden, “Daha İyi Bir Dünyayı Yeniden İnşa Et” (Build Back Better World (B3W), adını taşıyan stratejik bir girişimi tanıttı. Dünya genelinde özellikle gelişmekte olan ülkelerin altyapılarını ve kalkınma projelerini 2053 yılına kadar 40 trilyon dolarlık bir değerle geliştirmeyi amaçlıyor. Bu girişim, Çin'in “Bir Kuşak, Bir Yol projesi” aracılığıyla bu ülkeleri "ele geçirme" girişimine karşılık olarak geliştirildi. 

I2U2 Zirvesi 

Ocak 2023’ten bu yana yürütülen görüşmeler ABD, Hindistan, Suudi Arabistan, BAE ve İsrail ile başladı. Kapalı kapılar ardından yapılan bu görüşmelerin geçmişi aslında eski ABD Başkanı Donald Trump yönetimine dayanıyor. ABD, Hindistan, İsrail ve BAE’nin görüşmeleriyle I2U2 zirvesi olarak bilinen bu görüşmeler İsrail’i Arap ülkelerinin bölgesel sistemine entegre etmek amacıyla başlatılmıştı.