Libya Hükümeti’nin Bölünmesini Sona Erdirmeye Yönelik Yeni Girişimin Detayları Neler?

Libya'daki siyasi çevreler, uzun süredir devam eden siyasi çıkmazı kırmayı amaçlayan Mısır-Türkiye girişimi hakkında yoğun tartışmalar ve temaslar yaşıyor. Bu girişim, Trablus'taki uluslararası tanınırlığa sahip Ulusal Birlik Hükümeti ile Temsilciler Meclisi tarafından görevlendirilen Bingazi'deki paralel hükümet arasındaki bölünmeyi sona erdirmek üzere iki hükümeti birleştirmeyi amaçlıyor.  

Geçen yıldan beri Libya’da hükümet bölünmesi yaşanıyor. Temmuz/Eylül 2021'de Temsilciler Meclisi'nin Ulusal Birlik Hükümeti'den güvenoyunu geri çekmesinin ardından, Mart 2023'te yeni bir hükümet atandı. Ancak bu hükümet, Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdulhamid Dibeybe’nin “sadece seçimle gelmiş bir otoriteye” yetkiyi devredeceğini belirterek, yetkilerini devretmeyi reddetmesi sebebiyle Trablus’a giriş yapamadı. Ayrıca Dibeybe, kendi hükümetinin ortaya koyduğu yol haritasının sona ermesi için son tarihin, 2021’in sonunda gerçekleşmeyen seçimler olduğunu vurguladı.   

Öte yandan kriz, Temsilciler Meclisi'nin geçen Ekim ayında bir dizi yasa çıkarmasının ardından daha da derinleşti. Bu yasalardan bazıları, seçimleri denetlemek için birleşik bir hükümet kurmayı önerirken, Yüksek Devlet Konseyi (seçim yasalarını hazırlamada Temsilciler Meclisi ile ortak hareket eden kurum) Temsilciler Meclisi'nin yasa çıkarmasının anayasaya uygun olmadığına dair itirazda bulundu. Bu durum yasal tartışmalara neden oldu. Dibeybe, bu yasaları "bazılarının adaylıklarını engelleyen ve onları aday olmaktan uzaklaştıran adil olmayan ve detaylı kanunlar” olarak nitelendirdi.   

İki hükümetin tek hükümette birleştirilmesi 

Libya kaynakları, Libya hükümeti çevrelerinde hükümet krizinin üstesinden gelmek ve Temsilciler Meclisi ile devlet arasındaki çıkmazı çözmek için en iyi seçenek olarak iki hükümetin tek hükümette birleştirilmesini gerektiğine dair ilan edilmemiş bir Mısır-Türk girişimi hakkında devam eden istişareleri ortaya çıkardı.  

Trablus ve Bingazi hükümetine ait kaynaklar, hükümet yetkililerinin Mısır-Türkiye girişimini kabul ettiğini doğrularken, uygulanma şekli konusunda hala hükümetler arasındaki müzakerelerin devam ettiğini belirtiyorlar. Özellikle, hükümetler arasında maliye, dışişleri, savunma ve planlama gibi önemli bakanlık görevlerinin nasıl paylaşılacağı konusundaki zorluklar hala görüşülmekte.  

Kaynaklar, Mısır- Türkiye girişiminin önayak olduğu Trablus ve Bingazi'deki siyasi güçlerin birleşme önerisinin, son haftalarda dar bir çevrede tartışıldığını ancak Mısır heyetinin 28-29 Ocak'ta gerçekleştirdiği ziyaretten sonra bu konuşmaların ve müzakerelerin daha net hale geldiğini belirtiyor. Bu ziyaret sırasında, Libya'daki birleşmenin parametreleri tartışıldığı ve ardından geçen perşembe Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed el-Menfi’nin, Kahire'yi ziyaret ederek girişimin ayrıntılarını Mısır yetkililerinden aldığı belirtildi.  

Ayrıca kaynaklar Kahire'nin, Türkiye'nin de onayıyla, iki hükümeti birleştirme girişiminin uygulanmasını denetleme ve resmileştirme görevini Başkanlık Konseyi'nin üstlenmesini önerdiği konusunda hemfikir. Birleşme, 2021 Şubat ayında Libyalı taraflar arasında imzalanan Başkanlık Konseyi ve Ulusal Birlik Hükümetinden oluşan mevcut yürütme otoritesini ortaya çıkaran Cenevre Anlaşması’na dayanıyor. Anlaşma uygulandığı taktirde, Ulusal Birlik Hükümeti’nde bakanlık değişiklikleri gerçekleşecek.  

Temcilsiler Meclisi Başkanı Akile Salih’in öneriye yönelik tavrı henüz belirsizken, Bingazi kaynaklarından sızan bilgiye göre, danışmanlar aracılığıyla Dibeybe hükümeti ile iletişimde olan emekli General Halife Hafter'in konuya yaklaşımı sıcak. Bu yaklaşımın nedeni, Halife Hafter’in oğlu ile Dibeybe’nin amcaoğlu İbrahim’in, devlet için çok önemli bir makam sayılan Trablus’taki Ulusal Petrol Kurumu’nun başkanlığına Hafter’e yakınlığıyla bilinen Farhat Bengdera’nın atanmasında büyük rol oynaması olarak görülüyor.  

Türkiye-Mısır girişimi: Trablus ziyaretinde ele alındı  

Trablus’taki hükümet kaynakları, Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan tarafından çarşamba günü Trablus'a yapılan ziyaretin ana konusunun Türkiye-Mısır girişimi olduğunu doğruladı. Ayrıca Bakan Fidan, girişime yanıt verilmesi ve Türk tarafının Mısır tarafıyla ayrıntılarda mutabık kalması gerektiği çağrısında bulunarak, Libya’daki siyasi durum için sunulan önerinin gerçekçi olduğunu, bu önerinin, Temsilciler Meclisi ve Yüksek Devlet Konseyi'nin tutumlarında meydana gelen çıkmaza iyi bir alternatif olduğunu belirtti.  

Mısır- Türkiye yakınlaşması ve Libya konusundaki girişim, iki taraf arasında yıllardır siyasi anlaşmazlık oluşturan pek çok konuda, özellikle de Türkiye ve Mısır’ın Libya dosyasında, doğu-batı taraflarından birinin yanında durarak ayrılık yaşadığı dönemin ardından gerçekleşti.  

Mısır- Türkiye girişimine ve Libya taraflarının bu girişime yönelik tutumlarına ilişkin resmi bir açıklama yapılmazken, Mısır ve Türkiye'nin açıklamaları bu yöndeki çabalarını yansıtıyordu. Mısır tarafı, el-Menfi'nin geçtiğimiz perşembe günü Kahire'de Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah Es-Sisi ile görüşmesinin ardından, Başkanlık Konseyi'ne bir açıklama iletildi. Açıklamada, “gerçek ve kapsamlı bir siyasi çözüme ulaşılması ve Libya halkının isteklerini karşılayacak özgür ve adil seçimlerin yapılması” amacıyla Libya siyasi sürecine liderlik eden Başkanlık Konseyi Başkanı’na desteğin sürdürülmesi vurgulandı.  

Mısır Cumhurbaşkanlığı’nın Sisi ve el-Menfi arasındaki görüşmeye ilişkin açıklamasında, Mısır'ın "Libya’nın toprak bütünlüğünü koruma çabalarını" ve "Libya devlet kurumlarının başkanlık ve parlamento seçimlerinin gerçekleştirilmesine yönelik hedeflerine ulaşmaları için desteklenmesine" dair istekliliğine vurgu yapıldı.   

Türkiye tarafında ise, Fidan'ın Trablus ziyareti öncesinde yaptığı açıklamalar, Türkiye ve Mısır'ın Libya'da güçlerini birleştirme çabalarını yansıtıyor. Fidan konuşmasında Türkiye’nin Libya'daki bölünmüşlüğün devam etmesini istemediğine vurgu yaparak "doğu ve batı arasındaki bölünmenin kalıcı hale gelmesini istemiyoruz. Bu bölünmenin diyalog yoluyla ve tüm tarafların rızasıyla barışçıl bir şekilde çözülmesi gerektiğine inanıyoruz” dedi.