Henry Kissinger Tarafından Yazılan 5 Kitap: Diplomatik Bir Yaşam ve Tartışmalı Bir Miras

Eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, Kasım 2023'te 100 yaşında hayatını kaybetti. Kissinger, 50 yıl boyunca Amerikan dış politikasının şekillendirilmesinde önemli rol oynamış, hem Dışişleri Bakanı hem de danışman olarak görev yapmıştır. 

Kissinger (1923-2023), dünya çapında birçok kanlı siyasi olaydaki rolü nedeniyle, siyasi kariyeri sona erdikten sonra bile en tartışmalı ve eleştirilen diplomatlardan biri olarak kabul edilmektedir. Bunlar arasında, 1967'den 1975'e kadar süren Kamboçya İç Savaşı sırasında Amerika'nın Kamboçya'yı bombalaması, Mısır'ın Sina'yı geri almasının ardından Ekim 1973 Savaşı'nda İsrail'i kurtarmak için Amerikan hava köprüsü planını oluşturması, Mısır ve İsrail arasındaki barış anlaşmasını imzalaması, 1975-1976 yılları arasında Endonezya'nın Doğu Timor'u işgaline verdiği destek ve Angola İç Savaşı sırasında Güney Afrika apartheid rejiminin Angola'yı işgalini desteklemesi sayılabilir. 

Ayrıca, CIA tarafından planlanan bir askeri darbe ile 1973 yılında Şili'nin seçilmiş Devlet Başkanı Salvador Allende'nin devrilmesinde oynadığı rolden ve Güney Amerika, Afrika, Orta Doğu ve Asya'daki çok sayıda diktatörlüğe verdiği destekle de biliniyor. 

Kissinger, üstlendiği rol nedeniyle "savaş suçlusu" olarak nitelendirilmiştir. Biyografisini yazan Greg Grandin, Amerikan "The Intercept" gazetesine yaptığı açıklamada Kissinger'ın elinde en az 3 milyon insanın kanı olduğunu söylemiştir. Ayrıca, en ünlü insan hakları avukatlarından biri olan Reed Brody şunları söyledi:

 "Bana göre, onun politikalarının yüz binlerce insanın ölümüne ve birçok ülkede demokrasinin yok olmasına neden olduğuna hiçbir şüphe yoktur." 

Henry Kissinger, birçok Amerikan başkanına danışmanlık yapması ve dış politika ve uluslararası ilişkilerle ilgili çeşitli konularda onlarca kitap yazması gibi çeşitli sebeplerle hayatının sonuna kadar siyasi alanda etkili olmaya devam etti. Eserlerinden bazılarını kısaca tanıyalım:  

Beyaz Saray Yıllarım

Henry Kissinger'ın Korkut Uluç İşisağ tarafından çevrilen ve 2021 yılında Kopernik Kitap tarafından yayımlanan anıları oldukça önemlidir. Anılar, 1960'ların sonundan 1990'ların başına kadar dünya çapında çeşitli olaylarla ilgili Amerikan kararlarının alınma sürecine dair birçok ayrıntıyı ortaya koyuyor. 

Kissinger anılarının ilk bölümüne 1969 yılında Başkan Richard Nixon'ın Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak atanmasına ilişkin koşullardan ve Nixon'ın ABD dış politikasını yeniden şekillendirme arzusundan bahsederek başlıyor. Daha sonra ABD'nin Çin ve Rusya ile ilişkilerinden, "nasıl kazanacağımızı ya da nasıl bitireceğimizi bilmediğimiz bir savaş" olarak tanımladığı Vietnam Savaşı'ndan, ABD'nin Orta Doğu stratejisinden ve bölgede 1967 savaşından sonra yaşanan değişimlerden bahsediyor.  

İkinci bölümde Kissinger Watergate skandalı, Vietnam görüşmeleri, Sovyet-Amerika ilişkilerinde yaşanan değişimler, Dışişleri Bakanı olarak atanması ve Ekim 1973'te bir yanda Mısır ve Suriye, diğer yanda İsrail olmak üzere patlak veren Yom Kippur Savaşı hakkında konuşuyor.  

Diplomasi

Henry Kissinger, 1994 yılında yayınlanan "Diplomasi" adlı kitabında, on yedinci yüzyıldan Soğuk Savaş'ın başlangıcına kadar diplomasinin tarihini, geçirdiği dönüşümleri ve başta savaşlar olmak üzere insanlık tarihindeki önemli siyasi olayların şekillenmesindeki rolünü inceliyor. 

Daha sonra Soğuk Savaş'ın başlangıcından sonuna kadar olan dönemi inceleyerek "Yeni Dünya Düzeni" olarak adlandırdığı şeyin ortaya çıkışını inceliyor. 

Dünya Düzeni 

"Dünya Düzeni: Ulusların Karakteri ve Tarihin Seyri Üzerine Düşünceler" adlı kitabında Henry Kissinger, dünyada hüküm sürmüş çeşitli yönetim sistemleri hakkında görüşler ve düşünceler sunmakta ve insanlık tarihinde bu sistemlerden önce gelen, onları takip eden ve onlara eşlik eden önemli olaylara ışık tutmaktadır. 

Eski ABD Dışişleri Bakanı, kitabına Avrupa’nın tarih içinde yönetim sistemleri ve yöntemleri üzerinden yaşadığı çatışmaları, savaşları ve devrimleri tartışarak başlıyor. Ardından, İslam devletinin kuruluşundan Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşüne, Avrupa mandasından Arap Baharı devrimlerine kadar geçen süre içinde İslami yönetim sistemini inceliyor. 

Elbette Çin, Japonya ve genel olarak Asya'dan da bahsediyor. Oradan da ABD’nin yeni dünya düzenine ilişkin vizyonlarını özetlediği ABD'yi incelediği bölüme geçiyor.  

A World Restored 

Henry Kissinger "A World Restored" adlı kitabında 18. yüzyıl Avrupa'sını, özellikle de 1812- 1822 yıllarını ele alarak, yaşlı kıtada patlak veren çeşitli çatışmalara, savaşlara ve devrimlere sahne olan bu dönemdeki muhtemel bir barışın imkansızlığında bahsediyor. 

Avrupa, 1822'den sonra yaklaşık yüz yıl boyunca kalıcı bir barışa tanıklık etmiş, ancak 1914-1949 yılları arasında yeniden karışıklıklar baş göstermiştir.  

Amerika'nın Dış Politikaya İhtiyacı Var Mı? 

"Amerika'nın Dış Politikaya İhtiyacı Var mı? 21'inci Yüzyıl Diplomasisine Doğru” adlı kitapta Kissinger, Sovyetler Birliği'nin çöküşü ve Soğuk Savaş'ın sona ermesinin ardından Amerika Birleşik Devletleri'nde Afrika, Asya ve Orta Doğu'ya yönelik yeni Amerikan stratejisi ve dış politikasının nasıl şekilleneceği konusunda yaşanan tartışmalara