Yemen’de Osmanlı’nın Anısını Ölümsüzleştiren Eşsiz Mimari Eserler 

Osmanlı medeniyeti Yemen mimarisinin oluşumuna katkıda bulunmuş, Osmanlı mimarisinin izleri günümüze kadar ulaşmıştır. 

Osmanlı mimari tarzı, tarih boyunca Yemen’e hükmeden medeniyetlerden etkilenen Yemen mimari tarzının bir parçasıdır ve modern Yemen binaları, Osmanlı mirasının ön planda olduğu çoklu mirastan esinlenen eski tarzla uyumludur. Örneğin eski Sana’a sokaklarında dolaşan biri, Yemen mimarisindeki kadim ruhu ve estetiği artıran çeşitliliği açıkça fark eder.   

Osmanlılar Yemen'de

Yemen iki dönem boyunca Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında yaşadı, ilk dönem 1538’de başladı ve 1636’da sona erdi. İkinci dönem ise 1872’de başladı, 1918’de I. Dünya Savaşı’nın bitmesiyle sona erdi.  

Yemen’deki Osmanlı egemenliği döneminde Osmanlılar, Osmanlı medeniyetinin derinliğine ve güzelliğine tanıklık eden şehirler, binalar, kaleler, camiler, okullar, hamamlar ve daha nice eserler inşa etti.   

2010 yılında Yemen’i ziyaret ederek Osmanlı eserlerini gezen, izleyen ve inceleyen Türk Eski Eserler Heyeti’nin yayınladığı raporda, Yemen’de Osmanlı medeniyetine tanıklık eden ve bugün hala ayakta olan camiden kaleye, sebilden hükümet binalarına kadar 70’ten fazla Osmanlı mimari eserinin bulunduğu belirtildi.   

İslam medeniyetinin en önemli simgelerinden biri: Bekiriye Camii

Bekiriye Camii, Yemen’deki en önemli ve inşa tarihi en eski Osmanlı eserlerinden biridir. Aynı zamanda zarif mimari yapısının kadim Sana’daki evlerin güzelliğine kattığı estetik nedeniyle eski Sana’nın en önemli simge yapılarından biridir.   

Bekiriye Camii, 1597 yılında Osmanlı’nın Yemen valisi Hasan Paşa tarafından yaptırıldı. Rivayete göre vali, kölesi Bekir’i çok sevdiği söyleniyor. Adam, atlara bakarken attan düşüp ölüyor, Hasan Paşa ise bu duruma çok üzülüyor. Onu defnettikten sonra mezarının yanına anısını yaşatmak için adını verdiği Bekiriye Camii’ni yaptırıyor. 

Yemen’deki ikinci Osmanlı döneminde, Osmanlı Sultanı 1881 yılında Bekiriye Camii’nin restorasyonunu emretti. Böylece kubbe yeniden inşa edildi, yapı restore edildi, mermer bir niş getirildi, cami kıymetli İran halılarıyla döşendi ve kubbesine çizimler, süslemeler ve estetik mimari yazıların boyaları yenilendi.   

Bekiriye Camii iki bölümde oluşmakta. İlk bölüm harem, avlu veya sahanlık adı verilen açık alandır. Diğeri de namazgah olarak bilinen üstü kapalı bölümdür. 27,5 metre uzunluğunda ve 21 metre genişliğinde olan cami, Yemen’deki İslam mimarisinin sembolü olan kırmızı tuğladan inşa edilmiş bir minareye sahiptir.   

Sana'daki Yemen Harp Müzesi binası 

Sana’daki Yemen Harp Müzesi binası, Osmanlı Devleti’nin öne çıktığı askeri mimarideki gelişimin tanığı olarak karşımıza çıkıyor. 1902 yılında bir zanaat okulu olarak inşa edilen ve o zamanlar “Sanayi Mektebi” olarak adlandırılan yapı, Osmanlı Devleti’nin Yemen’den çıkmasından sonra Yemen hükümdarı İmam tarafından bir hapishaneye dönüştürüldü. Daha sonra 1940-1943 yılları arasında askeri kadroyu yetiştirmek üzere Yemen’e gelen Irak heyetinin karargahı olarak kullanıldı.  

Yemen Cumhuriyeti’nin kurulmasından üç yıl sonra 1962 yılında bina İçişleri Bakanlığı binasına dönüştürüldü. 1984 yılında ise dönemin Yemen Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih’in kararıyla askeri teçhizat müzesine dönüştürüldü. Öte yandan bina 3 kat, 12 ana salon ile açık ve kapalı avlulardan oluşuyor.   

Ordu Kışlası

Ordu Kışlası, Yemen’deki en ünlü ve önemli Osmanlı yapılarından biridir. Yakın zamanlarda Yemen Savunma Bakanlığı’nın karargahı olarak kullanıldı. Kompleks, askerlerin kullandığı Kışla adı verilen birkaç binadan oluşuyor. 

Ordu Kışlası, adını Türkçe’deki “Ordu” kelimesinden alıyor. Osmanlı Devleti, Sultan II. Abdülhamid’in emriyle 1881’de Büyük Külliye’yi inşa etmeye başladı ve inşaat 1903 yılına kadar sürdü.  

“Usta Paşa” lakaplı Yemenli inşaat ustası Ahmed bin Ahmed Kassa tarafından inşa edildi. Kompleksin yapımı tamamlandıktan sonra, 1918’de Yemen’den ayrılana kadar Osmanlı kuvvetlerinin karargahı olarak kullanıldı. Kompleks 2001 yılında restorasyondan geçirildi.   

Türk Anıtı

Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 2011 yılında Yemen’e yaptığı ziyarette, Ordu Kışlası kompleksinin yanında bulunan Türk Şehitliği’nin restorasyonunun ardından Türk Anıtı’nın açılışını yaptı.  

Anıt, Osmanlı Devleti döneminde Yemen’de şehit düşen Türk askerlerinin anısına inşa edildi. 10 metrelik anıtta Yemen’de şehit olan Türk askerlerinin isimleri onların anısına yazıldı.  

Yemen ile Türkiye arasındaki ilişkilerin derinliğine tanıklık eden en önemli simge yapılardan biri olan bu anıt, Yemen’deki Osmanlı mirasını ölümsüzleştiriyor.   

Osmanlı mirası savaşın darbelerinden kurtulamadı 

Savaş sırasında Türk mimari mirası, başta savaş yıllarında bombalanan ve büyük hasar yol alan Ordu Kışlası kompleksi olmak üzere Türk eserlerini etkileyen birçok saldırıya maruz kaldı.   

Türkiye’nin İsrail cumhurbaşkanını kabul etmesine tepki olarak Türk Anıtı da Mart 2022’de Husi grubu tarafından saldırıya uğradı. Öte yandan Türk hükümeti, Husi grubunun saldırısını kınayan ve faillerin cezalandırılmasını talep eden bir açıklama yayınladı.