Suudi Arabistan’ın Gölgesinde Kuveyt’te Başlayan Dönüşüm

Kuveyt Emiri Şeyh Meşal el-Ahmed el-Cabir es-Sabah, 10 Mayıs 2024 tarihinde anayasal hakkını kullanarak meclisi feshetti ve anayasanın bazı maddelerini dört seneyi geçmemek üzere askıya aldı. Bu gelişmelerden sonra çevre ülkelere göre nispeten daha liberal sayılabilecek ve köklü bir parlamento tecrübesine sahip Kuveyt’in otoriterleşeceği kaygıları gündeme geldi. Birkaç hafta sonra Kuveyt Emiri, kuzeni ve aynı zamanda eski başbakan olan Şeyh Sabah Halid es-Sabah'ı veliaht olarak atadı. Veliaht olarak seçilen isim bütün endişeleri ortadan kaldırdı ve memnuniyetle karşılandı.

Kuveyt Emiri’nin vaat ettiği reformların veliaht tarafından yapılmasına kesin gözüyle bakılıyor. Bu yeniliklerin hangi yollarla gerçekleştirileceği ve sürecin neye evrileceği ise merak konusu.

Veliaht olarak seçilen Şeyh Sabah, ilk resmî ziyaretini Suudi Arabistan’a gerçekleştirdi. Kuveyt Emiri’nin ve veliahtın Suudi Arabistan veliahtı ve aynı zamanda fiili lideri olan Muhammed b. Selman’a olan yakınlığı ve hayranlığı biliniyor. Bu süreçte Kuveyt’in Suudi Arabistan’da yaşanan dönüşüme benzer bir sürece girmesi muhtemel.

Kuveyt için bir dönüm noktası

Geçtiğimiz senenin aralık ayında önceki Kuveyt Emiri vefat etmiş, Şeyh Meşal el-Ahmed el-Cabir es-Sabah yeni Kuveyt Emiri olmuştu. Şeyh Meşal, Kuveyt anayasal ve siyasal tarihinde sıklıkla karşılaşılan bir uygulamayla göreve geldikten sonraki ilk aylarda meclisi feshetmişti. Şubat ayında Kuveyt parlamentosunun feshedilme gerekçesi mecliste Emir’e hitaben uygunsuz ifadelerin kullanılmasıydı. Emir, uygunsuz ifadeleri gerekçe göstererek meclisi feshettiğini beyan etti. Seçimlere gidildi.

Türkiye ziyaretinden döndükten birkaç gün sonra Kuveyt Emiri yeniden aynı yola başvurdu. Şubat ayında meclisin feshi sonrasında yapılan seçimle teşekkül eden meclis yeniden feshedildi. Bu sefer parlamentonun feshine anayasanın bazı maddelerinin dört seneyi geçmemek üzere askıya alınması da eşlik etti. 10 Mayıs 2024 tarihinde alınan bu kararın gerekçesi Kuveyt’te onlarca yıldır devam eden krizin çözüleceği vaadi. Yani bir reform ve geçiş dönemine girildiği ifade edildi.

Yaşanan hadiseler pek çok endişeyi de beraberinde getirdi. Aslında Kuveyt’te meclisin feshedilmesiyle daha önce de defalarca karşılaşılmıştı. Bu sefer farklı olarak, Kuveyt Emiri bir veliaht atamaksızın meclisi feshetmişti. Normal şartlarda emirin aday gösterdiği kişinin veliaht olması için meclisin tasdiki gerekir. Kuveyt Emiri’nin meclisin kapalı olduğu bir ortamda oğlunu veliaht olarak atayacağı ve Kuveyt’in otoriterleşeceği endişesi gündemi bir süre meşgul etti.

Dönüm noktasında kamuoyunun beklentisi nasıl?

Geçtiğimiz günlerde Kuveyt Emiri yeni bir kararnameyle kendi alt soyundan birisini değil, kuzeni ve eski başbakan Şeyh Sabah Halid es-Sabah'ı veliaht olarak atadı. Bu kararın meclisin çalışır vaziyette ve anayasanın tüm hükümleriyle yürürlükte olduğu bir ortamda veliahtın aday gösterilmesi şeklinde değerlendirilmesi gerekirdi. Çünkü anayasaya göre meclisin bu işlemi tasdik etmesi gerekiyor. Fakat 10 Mayıs 2024 tarihinde alınan kararlardan dolayı, meclis kapalı.  

Bu tasarrufu doğrudan doğruya bir atama işlemi olarak değerlendirmek gerek. Nitekim kararnamede, bu atamayla ilgili anayasanın gerektirdiği tüm tedbirlerin hükümet mensuplarınca alınacağı yer alıyor. Görüldüğü üzere; normal sürecin aksine bir veliaht atandığını ve bu noktada parlamento yerine hükümetin aktif rol aldığını söylemek mümkün. Bu atama pek çok açıdan önem taşıyor.  

Kuveyt’in otoriterleşeceği kaygıları şimdilik gündemden düşmüş gibi gözüküyor. Artık otoriterleşme endişelerinden uzak şekilde yeni reformların yapılması bekleniyor. Zaten parlamentonun konumu Kuveyt siyaset sahnesinde her zaman tartışılan bir meseleydi. Kamuoyu, parlamentonun olmadığı bir ortamı reformlar için daha müsait görüyor. Yakın dönemde yapılan bir anketin sonuçları parlamentonun konumunun kamuoyundaki algısını gözler önüne seriyor. Ankete katılan Kuveytlilerin yüzde 66'sı çarpıcı bir şekilde meclisin hükümeti yavaşlattığı görüşünde. Yine Kuveytlilerin yüzde 60'ı hükümetin parlamento tarafından engellenmemesi halinde devleti ilerletmek için etkili eylemler gerçekleştirebileceğine inanıyor.  

İlk ziyaret Suudi Arabistan’a

Veliahtlık makamına Şeyh Sabah resmi olarak atandı. Bu durum, parlamentonun feshedildiği ve anayasanın bazı maddelerinin askıya alındığı bir dönemde olsa da ülke içinde ve dışında çoğunlukla memnuniyetle karşılandı. Aslında Kuveyt Anayasası’nın yürürlükteki hükümlerine göre veliahtın fiili bir görevi yok. Fakat Kuveyt Emiri’nin ilerleyen yaşı ve seçilen adayın bürokrasi tecrübesi dikkate alındığında, veliahtın fiili olarak etkili kararlar alması muhtemel. İlerleyen dönemde kanun teklif etme, uluslararası müzakereleri yürütme ve anayasada yapılacağı vaat edilen değişikliklerin yürütücülüğü gibi pek çok konuda veliahtın yetkilendirileceği tahmin edilebilir.

Hemen sonrasında ilk resmi ziyaretini daha önce elçilik görevinde bulunduğu Suudi Arabistan’a yaptı. Bu ziyaret, Kuveyt Emiri ile veliahtın Muhammed b. Selman’a duydukları hayranlık ve sıkı ilişkileriyle birlikte değerlendirilmeli. Bütün bunlar birlikte ele alındığında bir geçiş sürecine giren Kuveyt’in yaşayabileceği dönüşümün türüne dair ipucu veriyor. Kuveyt, Suudi Arabistan’da yaşanan dönüşüme benzer bir süreç yaşayabilir. Veliaht Şeyh Sabah’ın fiili lider olduğu, anayasal kurumların yetkileri konusunda reformist, kanunlaştırmalar açısından yenilikçi, uluslararası meselelere daha müdahil ve uluslararası ihtilaflarda sessiz kalarak diplomasiyi ön plana çıkaran bir Kuveyt görebiliriz.

2035 Vizyonu’na doğru

Son gelişmeler, daha önce ilan edilen Kuveyt’in 2035 Vizyonu’yla bağlantılı değerlendirilebilir. Kuveyt, petrole bağlı bir ekonomi yerine finans ve ticaret merkezine dönüşmeyi arzuluyor. Bu noktada, vizyon kapsamında körfez bölgesinde Kuveyt’in öncül bir ülke olması gayesi sıklıkla tekrarlanıyor. Bu amaca yönelik olarak, özel sektörün güçlendirilmesi, rekabetçi piyasanın tesisi ve petrol dışı ekonomik sektörlerin geliştirilmesi hedefi var. Kuveyt’in 2035 Vizyonu doğrultusunda özellikle konumuzla bağlantılı olarak vurgulanması gereken hususlar; Kuveyt’in Körfez’deki etkin konumu ve devlet organlarının yeniden yapılandırılması.

Kuveyt Emiri’nin ay başında yaptığı atamayı, 2035 Vizyonu doğrultusunda değerlendirmek gerekiyor. İlerleyen dönemde fiili olarak etkili olması muhtemel olan Veliaht Şeyh Sabah uzun süre kamuda rol alan, tecrübe sahibi bir isim. Şeyh Sabah, elçilik, dışişleri bakanlığı ve başbakanlık görevlerinde bulundu. Bu tecrübe, veliahtın Kuveyt’in 2035 Vizyonu’na hâkim ve bu doğrultuda reformlar için uygun bir aday olduğunu gösteriyor.

Muhtemel senaryo

Kuveyt bir dönüm noktasında. Haziran ayının ilk günlerinde atanan veliaht bir geçiş döneminin başlangıcını simgeliyor. Ülke içinden ve dışından gündeme getirilen çeşitli kaygıları ortadan kaldıran bir isim veliaht olarak seçildi. Bu karar memnuniyetle karşılandı. Veliahtın ilerleyen günlerde fiili olarak etkisini artırması ve reformist kararlar alması muhtemel. 2035 Vizyonu doğrultusunda ülke içinde ve uluslararası ilişkilerde çeşitli önemli kararların alınması beklenebilir.

Bu dönüşümün nasıl yaşanacağı da merak konusu. Kuveyt’in Suudi Arabistan’ı rol model olarak alması ihtimal dahilinde. Kuveyt Emiri Şeyh Meşal ve veliaht Şeyh Sabah’ın Muhammed b. Selman ile yakın ilişkileri biliniyor. Öyle ki veliahtın belirlenmesi sürecinde Suudi Arabistan veliahtı Muhammed b. Selman’ın etkili olduğu söylentileri de medyaya yansıdı. Ayrıca Şeyh Sabah’ın ilk resmi ziyaretini Suudi Arabistan fiili liderine yaptığına değinildi. Bütün bu gelişmeler Kuveyt’in 2035 Vizyonu’na uygun şekilde Suudi Arabistan benzeri bir dönüşümü yaşayacağına işaret ediyor.