Katar Arabuluculuk Diplomasisinde Nasıl Bir Güç Haline Geldi? 

Katar’ın İsrail ve Hamas arasında arabuluculuk yaparak 7 Ekim’den sonra İsrail’in Gazze’ye açtığı savaşta iki taraf arasında geçici bir ateşkes ve esir takasıyla sonuçlanmasının ardından, Katar’ın çatışma çözümündeki başarılı rolü yeniden ortaya çıktı. Öte yandan Katar, son yirmi yılda dünya çapında birçok çatışmayı çözmesini sağlayan diplomatik gücün ön saflarında yer aldı.    

Katar neden diplomatik güç peşinde?  

Körfez Araştırmaları Merkezi Direktörü Dr. Mahjoub Al-Zweiri Fokus Plus’a yaptığı açıklamada, Katar’ın arabuluculuk diplomasisine olan ilgisinin genel bir bağlamda ortaya çıktığını, bunun da toplumları bölgesel istikrarı ve ekonomik kalkınmayı etkileyen savaş ve çatışmalardan kaçınmak için gerilimi azaltma, öte yandan da krizleri barışçıl yollarla çözme diplomasisine olan ilgisini gösterdiğini ifade etti.   

Ayrıca bu hedefe ulaşmanın araçlarından birinin arabuluculuk olduğunu, Katar dış politikasının ilkelerinin bölgesel ve küresel güvenliği sağlamak için krizleri ve çatışmaları çözmeye, gerilimi azaltmaya odaklandığını belirterek bunların Birleşmiş Milletler tarafından onaylanan evrensel ilkeler çerçevesinde olduğunu dile getirdi.   

Katar’ın arabuluculuk rolünün, halkların ekonomik ve siyasi hedeflerinin gerçekleştirilmesine dayalı istikrar ve kalkınma kültürünün derinliğinden kaynaklandığını vurguladı.    

Katar'ın arabulucu rolü  

Katar, çatışan tüm taraflara karşı tamamen tarafsız olma yeteneğine sahip ve bu da tüm taraflarla sorunsuz ve doğrudan bir şekilde iletişim kurmasını sağlıyor. Katar ayrıca, aralarındaki anlaşmazlığı çözmek için arabulucu rolü oynayan tüm tarafların güvenini kazanabildi. Bu ise Katar’ı güvenilir bir ülke haline getirdi.  

Öte yandan dünya barışını tesis etmek, silahlı bir çatışmada çatışan taraflar arasındaki anlaşmazlıkları azaltmak ve silahlı çatışmaları sona erdirmeye çalışmak dışında, Katar’ın arabulucu rolünü oynayarak elde etmeye çalıştığı bir gündemi yok. Gündemi, tüm taraflara hizmet etmenin yanı sıra Katar’ın çatışmanın taraflarından biri olarak değil de bir arabulucu olarak küresel etkisini artırmaktan ibaret.   

Katar'ın arabuluculuk çabalarına katkıda bulunan çeşitli araçlar   

Katar, anlaşmazlıklarda arabulucu olarak liderlik etmesine yardımcı olan çeşitli araçlara sahip. Dünyanın çoğu ülkesiyle, özellikle de büyük ülkelerle güçlü ilişkileri bulunuyor. Bu nedenle Katar, sahip olduğu ilişkiler ağı aracılığıyla çatışan taraflarla iletişim kurmaya ve aralarında bir iletişim köprüsü kurmaya çalışıyor.  

Ayrıca Katar’ın çeşitli ülkelerde, bu ülkelerin ekonomilerinin güçlenmesine doğrudan katkıda bulunan yatırımları bulunuyor. Bu da Katar’ın siyasi etkisini ve bu ülkelerin kararlarını etkileme kabiliyetini artırıyor.   

Öte yandan Katar, insani yardım veya diyalog sürecinin hızlandırılmasına katkıda bulunan gereksinimler gibi çatışmayı durdurmaya yönelik ihtiyaçları karşılamak için arabuluculuk çabalarına önemli miktarda fon harcıyor.    

Katar'ın arabuluculuk çabalarının en önemli başarıları  

Katar son yirmi yılda dünya çapında onlarca anlaşmazlıkta arabuluculuk yapmayı başardı ve somut kazanımlar elde etti. 2008 yılında Lübnanlı taraflar arasında imzalanan Doha Belgesi ve Cibuti ile Eritre arasında arabuluculuk yaparak iki ülke arasındaki sınır anlaşmazlığını çözmek üzere taraflar arasında 2010 yılında Katar’ın arabuluculuğuyla bir barış anlaşması imzalanması başta olmak üzere kayda değer başarılar elde etti.   

Katar 2011 yılında da, Sudan hükümeti ile Özgürlük ve Adalet Hareketi arasında “Darfur’da Barış için Doha Belgesi” olarak bilinen belgenin imzalanmasında arabuluculuk yaptı. Katar ayrıca 2015 yılında Libyalı Toubou ve Tuareg kabileleri arasında arabuluculuk yaptı.  

2020 yılında Katar, Washington ile Taliban arasında 20 yıllık savaşı sona erdiren görüşmelerde rol oynadı. 2021 yılında Katar’ın arabuluculuğu, Somali ile Kenya arasındaki ilişkilerin 6 ay süreyle kesintiye uğramasının ardından iki ülke arasındaki krizin çözülmesinde başarılı oldu.  

Katar öte yandan Somali’nin federal hükümeti ve eyalet başkanları arasında arabuluculuk yaparak, taraflar arasında anlaşmazlıkların ortaya çıkmasının ardından 2021’de iktidarın seçimle değişmesini sağlayan parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin düzenlenmesine yardımcı oldu.  

Yine Ağustos 2023’te Katar, ABD ile İran arasındaki müzakerelerde de rol oynadı ve iki ülke arasındaki esir takası karşılığında İran’ın dondurulmuş fonlarından 6 Milyar dolarının serbest bırakılmasıyla sonuçlandı.   

Katar’ın arabuluculuktaki en önemli başarısı, 7 Ekim’den sonra İsrail’in Gazze’ye açtığı savaş sırasında tarafları geçici bir ateşkese ikna edebilmesi ve bu sırada iki taraf arasında esir değişiminin gerçekleşmesiydi.    

Arabuluculuk diplomasisi Katar’a kazanım sağlıyor  

Katar’ın son yıllardaki arabuluculuk çabaları, Katar’ı diplomatik açıdan güçlü bir ülkeye dönüştürdü ve özellikle Orta Doğu ve Kuzey Afrika ile ilgili konularda küresel diplomaside kilit bir aktör haline getirdi.   

Öte yandan Katar’ın küresel konumunu yükselterek birçok ülkeyle güçlü ilişkiler kurmasını ve müttefikler kazanarak güvenliğini korumasını sağladı. Bu durum, Katar’a büyük zarar vermesi beklenen, ancak müttefikleri ve yumuşak güce yaptığı yatırımlar sayesinde üstesinden gelebildiği Körfez krizi sırasında açıkça görüldü.