Brezilya Devlet Başkanı İsrail’e Neden Meydan Okuyor?

Birçok Latin Amerika ülkesinin İsrail ile bağlarını koparmasından kısa bir süre sonra, kıtanın en büyük ve ekonomik açıdan en önemli ülkesi Brezilya da aynı yolu izledi.  

Brezilya’nın işçi sınıfı arasında popüler olan Başkan Lula da Silva’nın son zamanlarda yaptığı eleştirel açıklamaların ardından ülke İsrail ile ilişkileri kesme kararı aldı. Öte yandan, Brezilya büyükelçisini Tel Aviv’den geri çekti ve Brezilya İsrail büyükelçisinin ülkesinden ayrılmasını istedi.  

Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva 18 Şubat Pazar günü İsrail’in Hamas’a karşı yürüttüğü savaşta yaptıklarını, Nazilerin İkinci Dünya Savaşı sırasında Avrupa’da organize bir tutuklama kampanyasıyla altı milyon Yahudi’yi öldürdüğü Holokost’a benzeterek İsrailli yetkililerinin tepkisini çekti. 

Da Silva, Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da düzenlenen 37. Afrika Birliği zirvesinde gazetecilere açıklamalarda bulunarak “Gazze Şeridi’nde Filistin halkına karşı yaşananların diğer tarihi anlarda bir benzeri yoktur” dedi. Devamla, “Hitler Yahudileri öldürmeye karar verdiğinde de vardı” ifadesini kullandı.  

Zirvenin açılışında yaptığı konuşmada Hamas’ın İsrailli sivillere yönelik saldırılarının kınanması ve “İsrail’in orantısız tepkisinin” kınanması gerektiğini de sözlerine ekledi.  

Bu sözler üzerine iki ülke arasındaki gerilim tırmanırken Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva 19 Şubat Pazartesi günü İsrail Büyükelçisini geri çağırdı. Ardından İsrail Başbakanı Netanyahu, Brezilya Devlet Başkanı’nın sözlerine duyduğu öfkeyi dile getirdi.  

İsrail’e yakın olan eski Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun aksine Başkan Da Silva, Batı’nın hegemonik politikalarına ve İsrail’e yönelik mutlak Batı desteğine şiddetle karşı çıkıyor. 14 Kasım’da, savaşın ardından 22 Brezilyalı ve 10 Filistinli yakınını geri getiren uçağı kabul eden Da Silva, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik meşum saldırısı kınamış, bunu terörist bir saldırı olarak nitelendirerek “Hiç bu kadar çirkin ve insanlık dışı bir şiddet görmedim” demişti.  

Da Silva ve Filistin sorunu  

Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva’nın Filistin davasına yönelik tutumu ilk döneminde (2002-2010) de aynıydı. İsrail’in Filistinlilere yönelik ihlallerini eleştirdiğini birden fazla uluslararası platformda beyan etmişti.  

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada (2006), büyük güçlerin Orta Doğu sorununu tek başlarına çözmekte başarısız olduklarını ve uluslararası toplumun o dönemde barış sürecini tartışmak üzere Birleşmiş Milletler çatısı altında geniş bir konferans düzenlenmesi gerektiğinin farkında olduğunu ifade etmişti.  

2009 yılında, ikinci dönemi sırasında, uluslararası topluma bir kez daha “İsrail Devleti’nin yanı sıra bir Filistin devletinin ortak varlığını güvence altına alarak Orta Doğu’daki çatışmaları çözmek için siyasi ve ahlaki bir otorite” kurma çağrısında bulunmuştu.  

Aynı yıl İsrail’in Batı Şeria’daki yerleşimci politikalarını genişletmesinden duyduğu endişeyi dile getirmiş, uluslararası hukuk temelinde adil ve dengeli bir barış sürecinin önemini vurgulamıştı.  

Bu tutumlar Gazze Şeridi’ne yönelik mevcut savaştan önceydi. 7 Ekim’den bu yana Brezilya devlet başkanının Gazze’ye yönelik savaşın başlamasını takip eden iki ay boyunca benzeri açıklamaları devam etti.  

Latin Amerika: Güçlü tutumlar dizisi   

Başkan Da Silva’nın saldırılarını kınayan bu güçlü açıklamalarla Brezilya, İsrail’in Gazze’ye yönelik savaşındaki eylemlerini reddeden Latin Amerika ülkeleri grubuna katılmış oldu.  

Geçtiğimiz Kasım ayında Bolivya, Gazze’ye yönelik saldırıların başlamasından bu yana İsrail ile ilişkilerini kesen ilk Latin Amerika ülkesi oldu ve hükümet İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarını “saldırgan ve orantısız” olarak nitelendirdi.  

Kolombiya ve Şili de Gazze’de tırmanan insani kriz nedeniyle büyükelçilerini geri çağırdı.  

Latin Amerika ülkelerinin çoğu, savaşın başlamasının ardından Rusya tarafından sunulan ve Gazze’de insani ateşkes çağrısında bulunan BM karar tasarısı lehinde oy kullanırken, ABD o dönemde buna karşı çıkmıştı.    

Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva, Ocak 2023’ten bu yana üçüncü kez Brezilya Devlet Başkanlığı görevini yürütüyor. Brezilya’da solcu İşçi Partisi’ni kuran eski bir işçi aktivistiydi ve daha önce de (2002-2010) devlet başkanlığı görevinde bulunmuştu.