Çad’daki Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Gerçek Bir Demokrasi mi, Yoksa Formalite mi?

Çadlılar, ordunun ülkede iktidarı ele geçirmesinden üç yıl sonra, mevcut Cumhurbaşkanı Mahamat İdris Deby ile Başbakan Succes Masra arasında rekabetin kıyasıya yaşandığı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullandı.

Üç yıl süren bir geçiş döneminin ardından gerçekleştirilen bu seçim, Afrika’nın Sahel bölgesinde yaşanan darbe dalgasından bu yana yapılan ilk seçim olarak değerlendiriliyor ve Çad benzersiz bir seçim sürecine tanıklık ediyor.

Eski Cumhurbaşkanı İdris Deby'nin öldürülmesi sonrası Çad kritik bir döneme girdi. Oğlu ve mevcut Cumhurbaşkanı Mahamat İdris Deby iktidarın dizginlerini eline alarak, ülkedeki siyasi sahnede önemli gelişmelere liderlik etti. Geçiş dönemi Cumhurbaşkanı olan Mahamat İdris Deby ve Başbakan Succes Masra, seçimleri kazanma şansı en yüksek adaylar olarak öne çıkıyor. Bu seçimler, Batı ve Orta Afrika'daki bir dizi darbenin ardından iktidara gelen birkaç askeri hükümetten biri olan Çad'daki geçiş hükümeti döneminin sonuna işaret ediyor.  

Çad seçimlerinde öne çıkan adaylar  

Seçimlerin ilk turunda ülkedeki seçmenler ilk günden itibaren sandık başına akın etti. Çad'ın başkenti Encemine'den olan siyasi aktivist Ebubekir Muhammed, seçim sürecinin tam özgürlük ve şeffaflık ile yürütüldüğünü belirtti. Bazı şehirlerde küçük ihlaller yaşanmasına rağmen, polis güçlerinin oy verme merkezlerinde güvenliği sağlamak için hazır bulunmasıyla genel olarak sakin bir atmosferin oluştuğunu söyledi.

Ebubekir, dokuz adayın yer aldığı bu seçimlerde, asıl rekabetin geçiş dönemi Cumhurbaşkanı Mahamat İdris Deby ile Başbakan Succes Masra arasında yaşandığını belirtti. Mahamat İdris Deby, yaklaşık 227 siyasi parti ve birçok sivil toplum derneğinin desteğini alırken, Succes Masra ise siyasetteki güçlü varlığı ve gençlerden aldığı destekle tanınıyor. Ayrıca, siyasi aktiviste göre Islah Partisi Genel Başkanı Yasin Abdurrahman es-Saken ve merhum Cumhurbaşkanı İdris Deby döneminde başbakanlık yapan Albert Pahimi Padacke de destek gören diğer önemli adaylar arasında yer alıyor.

Seçim atmosferinde artan gerginlik

Fokus+’a konuşan Çadlı gazeteci İshak Abdurrahman, seçimlerin isyan ve kaos korkusu nedeniyle oldukça gergin bir atmosferde gerçekleştiğini bildirdi. Abdurrahman'a göre, en öne çıkan adaylar Fransız ortaklardan güçlü destek alan Mahamat İdris Deby ve ABD'ye olan bağlılığı ve aldığı dış destek sayesinde güneyde geniş bir popülerliğe sahip olan rakibi Succes Masra idi. İki aday, son zamanlarda birbirlerine karşılıklı suçlamalarda bulunarak Ulusal Yüksek Seçim Komisyonu'nun güvenilirliğini sorguladı ve insanları birbirlerine karşı kışkırtmaya başladı.

Başbakan Succes Masra, seçimlerde iktidar rejiminin kaybetmesi halinde hükümetin Çadlıların internetini kesebileceğini öne sürerek, X platformunun sahibi Elon Musk'tan seçim günlerinde Çadlıların uydu iletişim ağı Starlink'e erişim sağlamasını talep etti. Gazeteci İshak Abdurrahman, bu talebin yanı sıra Çad'da yaşanan uluslararası gerilimleri de detaylandırdı. Abdurrahman'a göre, Çad ve ABD arasındaki son gerginlikler, Washington'un geçiş dönemi Cumhurbaşkanının seçime aday olmamasını talep etmesi, ABD kuvvetlerinin Encemine'deki askeri üsten çıkarılması, ardından Çad-Rusya yakınlaşması ve Washington'un Başbakan Succes Masra ile olan ilişkileri ile başladı. Bu durum, özellikle Rusya'nın Fransa ve ABD'nin bölgedeki son kalelerini ele geçirmeye çalışması durumunda, bölgede uluslararası çatışmaların yaşanabileceğine dair endişeleri artırmaya başladı.

Dış destek ve siyasi manevralar

Çadlı araştırmacı Abdullatif Adem, gazeteci İshak Abdurrahman'la aynı fikirde olduğunu belirtti. Adem, Çad halkının bir kısmının değişim sürecine duyduğu güçlü arzu, etkili halk söylemi ve güneydeki sakinlerin bu sürece tam destek vermesi nedeniyle Başbakan Succes Masra'nın gerçek bir rakip olduğunu ifade etti. Araştırmacıya göre, ABD'nin demokrasi yoluyla değişim sürecine olan arzusu ve Masra'ya verdiği destek önemli dış faktörler arasında yer alıyor.

Ek olarak, Adem, Rusya'nın Çad'daki seçim sürecinde siyasi nüfuz ve manevralar gerçekleştirdiğini ve Fransa'nın bölgedeki üstün çıkarlarını korumak amacıyla mevcut Cumhurbaşkanı Mahamat İdris Deby'nin devam etmesini arzuladığını da vurguladı.

Çad'da demokrasi arayışı: Seçim sürecinin eleştirisi

Islah Partisi Genel Başkanı ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilk kez aday olan Yasin Abdurrahman El-Saken, Fokus+’a yaptığı açıklamada; Çad’da demokrasinin "kırılgan" olduğunu ve halkın hâlâ gerçek bir demokrasi hayali kurduğunu belirtti. Saken, seçim sürecinin yüzde yüz adil olmadığını öne sürerek, "Bunun nedeni, Ulusal Yüksek Seçim Komisyonu'nun tarafsız ve şeffaf bir şekilde oluşturulmamış olmasıdır" dedi.

Islah Partisi Genel Başkanı Yasin Abdurrahman El-Saken, Çad'ın içinden geçtiği bu hassas aşamada, insanların gerçek demokrasinin anlamını ve ona ulaşmak için nasıl mücadele edilmesi gerektiğini öğrenmesinin önemini vurguladı. Saken, Çad halkının gerçek demokrasiyi uygulayacak mekanizmaların farkında olması gerektiğini, aşiret bağlarına karşı hoşgörüsüz davranışların yerine adayların siyasi projelerine odaklanılmasının elzem olduğunu belirtti. Seçimin galibi hakkında tahminde bulunurken, mevcut başkanın kazanma ihtimalinin yüksek olduğunu ancak bu sürecin yolsuzlukla gölgelendiğini ifade etti. Seçimler özgür ve şeffaf geçerse sonuçların değişebileceğini vurgulayan Saken, Ulusal Yüksek Seçim Komisyonu’nun doğru seçim mekanizmalarına uyması şartıyla, seçimleri kim kazanırsa kazansın, kendisi ve partisinin kazananı tebrik etmeye hazır olduğunu sözlerine ekledi.