Kenya ile Stratejik Ortaklık Kuran Washington, Afrika’daki Kayıplarını Telafi Ediyor

Askeri darbeler ve uluslararası güçlerin kışkırtması sebebiyle Afrika’da Amerika Birleşik Devletleri’nin nüfuzu azalırken Kenya Devlet Başkanı William Ruto, stratejik ortak olan ABD ile ilişkilerini güçlendirmek üzere Washington’a 4 gün süren bir ziyaret gerçekleştirdi.   

2008 yılından bu yana Amerika’yı ziyaret eden ilk Afrikalı başkan olan Ruto, ABD Başkanı Biden ile bir toplantı gerçekleştirdi.  

Kenya Başkanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, iki devlet arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesini temsil eden ziyarette karşılıklı ticaret ve ekonomik yatırımlardan güvenlik meselelerine kadar farklı konular değerlendirildi.  

Ziyaret öncesinde ise Biden yönetiminin, bölgedeki en büyük jeopolitik rakipleri olan Çin ve Rusya ile çekişmesinin kızışması sebebiyle Afrika devletleri ile ilişkilerini güçlendirmeye çalıştığı biliniyordu.  

Alternatif müttefik  

Bir dizi askeri darbe ve devam eden siyasi çalkantılar geçtiğimiz yıl Afrika'nın siyasi arenasını altüst ederek ABD'nin kıtadaki etkisinin azalmasına yol açtı. 

Örneğin Nijer’de yakın bir zamanda yönetime gelen askeri cuntanın talebiyle, ABD kuvvetleri ülkeden ayrılmaya hazırlanıyor. Diğer yandan ABD’nin, Güney Afrika ve Etiyopya gibi müttefikleri ile de arası açılmış durumda.  

Öte yandan, Senegal’de yapılan seçim sonuçları da ABD’nin istediği gibi sonuçlanmadığı için Biden yönetimi Kenya’yı “en iyi alternatif müttefik” olarak görüyor.  

İki yıl önce iktidara gelen 57 yaşındaki Ruto, göreve başladığından bu yana Doğu Afrika'nın ekonomik güç merkezi olan Kenya'yı ABD'ye her zamankinden daha fazla yakınlaştırdı.  

Söz konusu şartlar altında Kenya Devlet Başkanı’nın Washington tarafından karşılanması, Afrika’da kan kaybeden Biden yönetiminin Kenya’yı, en yakın güvenlik ve ekonomik müttefiklerinden birisi olarak gördüğünü doğruluyor.  

Afrika’nın ticari merkezi  

Kenya Devlet Başkanı'nın Washington'da sıcak bir şekilde karşılanması, ABD'nin Doğu Afrika ülkesi Kenya ile bağlarını güçlendirme kararlılığını yansıtıyor. New York Times'ın ABD'li bir yetkiliye dayandırdığı haberine göre, Başkan Biden Kenya'yı “NATO dışındaki başlıca müttefik” olarak tanımlamaya hazırlanıyor. Böylece Kenya, Afrika'da bu şekilde tanımlanan ilk ülke olacak.  

Biden, bu diplomatik hamle ve Kenya Başkanı’nı sıcak karşılaması ile Afrika ile ilişkileri güçlendirme kararlılığını gösteriyor.  

Öte yandan Biden, Ruto ile ABD’deki 10 büyük şirketin yöneticilerinin de katıldığı toplantıda şu ifadelere yer verdi: 

“Kenya ve Amerika arasında yeni bir ekonomik iş birliği dönemi başlatıyoruz. Sizlere teşekkür ediyorum.”  

Ziyaret esnasındaki toplantılar, Doğu Afrika'da bir teknoloji ve ticaret merkezi olan Kenya’yı, çalışmalarını genişletmeye teşvik etmek amacıyla düzenlendi.  

Daha önce Trump yönetiminin Kenya ile ABD arasında serbest ticaret anlaşması imzalanması ihtimalini gündeme getirmesi ile iki devlet arasında Temmuz 2020'de resmen görüşmeler başlamıştı. Ancak söz konusu anlaşma yerine Temmuz 2022'de Stratejik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı sağlanabilmişti. 

Ayrıca Kenya, Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası’ndan en fazla faydalanan bölge ülkesi sayılıyor. ABD’ye ihraç edilen Kenya ürünlerinin %70’i bu yasanın şartları kapsamında yer alıyor.  

Kenya’nın Amerika’ya yönelmesine rağmen, Çin ekonomisinin de ülkede ciddi bir nüfuzu söz konusu. Zira Kenya’nın Pekin’e yaklaşık 6 milyar dolar borcu bulunuyor ve Kenya’nın borçlarının %64’ünü Çin’den aldığı krediler oluşturuyor. Uluslararası finans analistleri Kenya'nın kısa vadede borç taksitlerini ödeyebilecek durumda göründüğünü, ancak 2025 yılına kadar temerrüde düşebileceğini ifade ediyor.  

Savunma ortaklığı    

ABD’nin, Doğu Afrika ülkesi Kenya ile ekonomik ortaklığın yanı sıra güvenlik ittifakı da kurduğu biliniyor. Geçtiğimiz sene Doğu Afrika’daki El Kaide bağlantılı örgütler ile yaşanan savaşın şiddetlenmesiyle iki ülke arasında bir ortak savunma anlaşması imzalanmıştı. 

Öte yandan Amerika Birleşik Devletleri, Latin Amerika ve Karayipler'in en yoksul ülkesi olan Haiti'de başkentin büyük bölümünü kontrol eden çetelerle mücadeleye yardımcı olmak üzere, Kenya'ya çok uluslu bir polis gücüne liderlik etme yetkisi veren bir BM Güvenlik Konseyi kararını desteklemişti.  

Kenya Devlet Başkanı Ruto, bir medya organına verdiği röportajda şu ifadelere yer verdi: 

“Kenya, Orta ve Doğu Afrika’da kilit bir role sahip ve ABD kuvvetleri ile müttefik bir ülke.” 

Röportaj esnasında Ruto, Sudan’daki hükümet güçleri ile isyancı gruplar arasındaki barış görüşmelerine ve Etiyopya ile Somali arasındaki müzakerelere sağladığı katkılara değindi ve ülkesinin, Etiyopya’daki iç savaşın sona ermesinde önemli bir unsur olduğunu ifade etti.   

Afrika uzmanı Muhammed Torshin’e göre, ABD’nin Afrika’ya gösterdiği ilgi, kıtanın doğusuna ve Büyük Göller Bölgesi’ne yoğunlaşacak. 

Ayrıca Torshin, Amerika’nın, özellikle Batı Afrika’daki Fransa-Rusya çekişmesinden haberdar olduğunu ve bu çekişmenin başta Kenya ve Etiyopya olmak üzere Washington’un sıkı ilişkiler kurmak istediği bölgelere sıçramasından çekindiğini belirtti.   

Ülkedeki iç savaş ile ABD-Etiyopya ilişkilerinin soğuması ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali’nin Rusya’ya yaklaşması sebebiyle ABD, menfaatlerini gerçekleştirmek için bölgedeki en istikrarlı ülke olan Kenya’ya güveniyor.  

İç kriz  

Amerika ile kuvvetli bir ittifak kuran Kenya, diğer taraftan şiddetli bir iç kriz yaşıyor. Enflasyon, peş peşe gelen yeni vergiler ve hükümetin israfı sebebiyle Ruto’nun halk arasındaki popülaritesi gittikçe zayıflıyor. Ayrıca, hükümetin çiftçilere verdiği gübrelerin sahte olmasının anlaşılması da ülkedeki çiftçilerin öfkesini çekmiş durumda. 

Öte yandan, devletin resmi kurumlarında görev yapan doktorlar, maaşlarına zam yapılması talebiyle aylardır grev yapıyor. Ulusal etik ve yolsuzluk araştırmasının yayınladığı verilere göre ise Kenyalıların geçen yıl ödemek zorunda kaldıkları ortalama rüşvet, bir önceki yıla göre neredeyse iki katına çıkmış durumda. 

Kenya'da yaşanan iç kriz karşısında ABD, Kenya'nın borç temerrüdüne düşmemesi için IMF ödemelerinin devam etmesini destekliyor.  

Kenya'da hükümetin politikalarına yönelik öfkeli tepkiler devam ederken ABD, Kenya'nın, başarısız olmasına izin verilemeyecek kadar önemli olduğunu ve Afrika'da yeniden konuşlanma planı için Kenya'ya ihtiyacı olduğunu düşünüyor. Afrika bölgesinde Batılı ülkelere karşı bir öfke dalgası olduğu ve Sahra Altı ülkelerinin ABD kuvvetlerinden, bölgeyi terk etmesini istediği biliniyor. Bu durum, ABD’nin Afrika kıtasında Kenya’yı en büyük müttefik olarak görmek isteyeceği ihtimalini güçlendiriyor.