Afrika Ülkeleri Bağımsızlıklarını Ne Zaman Kazandı? 

Sahra-altı Afrika ülkelerinin büyük bir kısmı 1960'lı yıllarda bağımsızlıklarını kazandı. Belçika, İngiltere ve Fransa'nın sömürgeleri arasında bulunan 17 ülke 1960 yılında bağımsızlıklarını ilan etti. Ancak Portekiz sömürgeleri 1970’li yıllara kadar bekledi. Eritre gibi diğer ülkelerin egemenliklerini yeniden kazanmaları ise daha uzun zaman aldı.  

Afrika ülkelerinin sömürgeci güçlere karşı bağımsızlıklarını kazandıkları tarihleri sizin için listeledik. 

İngiliz kolonileri  

Dünya haritasına bakıldığında, İngiltere’nin özellikle Batı Afrika’da Gambiya, Gana, Nijerya, güney Kamerun ve Sierra Leone’nin bulunduğu Afrika’da birçok sömürgeye sahip olduğu görülebilir.  

Doğu Afrika’da Kenya, Uganda ve Tanzanya, Güney Afrika’da Güney Afrika ve Kuzey Rodezya veya Zambiya, Güney Rodezya (Zimbabve) ve Niassaland (Malavi, Lesotho, Botswana ve Svaziland) vardı.  

1957’de Gana bağımsızlığını kazanan ilk Sahra-altı Afrika ülkesi oldu. 1960’ta Nijerya ve Somali bağımsızlıklarını kazanırken onları Sierra Leone ve üç yıl sonra Zanzibar adasıyla birleşerek Tanzanya adını alan Tanganika izledi.  

Uganda 1962 yılında bağımsız devletler arasına katıldı, onu 1964 yılında Malavi ve Zambiya izledi. Gambiya ise 1965 yılında bağımsızlığını kazandı.  

Kenya, 1952-1960 yılları arasında sömürge yönetimine karşı çıkan Mau Mau militanlarına yönelik acımasız bir baskının ardından 1963 yılında bağımsızlığını kazandı.  

Botsvana ve Lesotho 1966’da, Svaziland ve Mauritius 1968’de ve Seyşeller 1969’da bağımsızlıklarını kazandı.  

1965 yılında Rodezya’nın beyaz azınlık hükümeti tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti, ancak ne İngiltere ne de başka bir ülke bunu tanıdı. Ardından bir sokak savaşı patlak verdi ve 1980’de siyahi çoğunluğun iktidara gelmesiyle ülkenin adı Zimbabve olarak değiştirildi.  

Önce Hollanda sonra da İngiliz sömürgesi olan Güney Afrika 1910’da bağımsızlığını kazandı ancak 1948’den bu yana beyaz azınlığın apartheid yönetimine tabi oldu. 1994’te ilk siyahi başkan Nelson Mandela’nın zaferiyle bu yönetim sona erdi.  

Güney Afrika, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Namibya’yı Almanya’dan ele geçirdi ve 1966’da Birleşmiş Milletler himayesi çekildikten sonra bile bölgeyi yönetmeye devam etti. 23 yıl süren mücadelenin ardından Namibya 1960 yılında bağımsız bir devlet haline geldi.  

Fransız kolonileri  

1958 yılında Fransız General Charles de Gaulle kolonilere sınırsız bağımsızlık ya da Fransız-Afrika ailesine katılma arasında bir seçim yapmalarını önerdi. Sadece Gine özerklik istedi, ancak birkaç hafta sonra bağımsızlığını ilan etti.  

On dört ülke 1960 yılında bağımsızlığını kazandı: Ocak ayında Kamerun, Kasım ayında Senegal, Togo, Madagaskar, Dahomey (Benin), Nijer, Haute-Volta (Burkina Faso), Fildişi Sahili, Çad, Orta Afrika, Kongo Brazzaville, Gabon, Mali ve Moritanya.  

Kurtuluş hareketi Fransız yetkililerin baskısıyla karşılaştığı için bağımsızlık süreci genellikle zor ve meşakkatli oldu. Örneğin Madagaskar’da 1947’deki bir ayaklanmanın bastırılması sırasında yaklaşık 100 bin insan katledildi.  

Komorlar, Fransa’nın bir parçası olarak kalmaya karar veren Mayotte hariç olmak üzere 1975 yılında bağımsızlığını kazandı. 1977 yılında ise Cibuti bağımsızlığını elde etti.  

Belçika kolonileri  

Belçika Kralı Leopold II’nin (1865-1909) bugünkü Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde hüküm sürdüğü dönem son derece acımasız ve kanlıydı.  

Leopold, Kongo kolonisini “kendi mülkü” olarak görüp ülkenin yerel zenginliklerini ele geçirip tekelleştirdi. Yönetimi Kongo halkını Belçika’nın amaçlarına hizmet edecek şekilde dizginledi ve bunu ihlal edenleri acımasızca cezalandırdı.  

Kongo, 1960 yılında Leopoldville’de (şimdiki Kinşasa) çıkan büyük ayaklanmaların ardından bağımsızlığını kazandı.  

İki Belçika sömürgesi 1962 yılında Ruanda ve Burundi adı altında bağımsızlıklarını kazandı.  

İspanyol kolonileri  

İspanyollar sömürge deneyimlerine Ferdinand ve Isabella döneminde başladılar ve dikkatlerini başlangıçta Kuzey Afrika’nın kıyı bölgelerine odakladılar. İspanya işgal ettiği bölgeleri (Melilla, Ceuta, Gine, Batı Sahra) doğrudan Madrid hükümetine bağlı İspanyol toprakları olarak kabul etti.  

1968 yılında, özerklik kazandıktan beş yıl sonra, Ekvator Ginesi bağımsız bir devlet oldu.  

İspanya, 1976 yılında Sahravi Arap Demokratik Cumhuriyeti’nin (SADR) kurulduğunu ilan eden Polisario Cephesi ayrılıkçılarının itirazlarına rağmen 1975 yılında Batı Sahra’yı Fas ve Moritanya’ya devretti ve üç yıl sonra Moritanya tartışmalı bölgedeki payını devrederek Fas’a ilhak etti.  

16 yıl süren bir savaşın ardından 1991 yılında Fas ve Polisario Cephesi BM destekli bir ateşkese vardı. Günümüzde Batı Sahra, sömürge döneminin sona ermesinin ardından statüsü çözülemeyen tek Afrika bölgesi konumunda.  

Portekiz kolonileri  

Portekiz rejimi 1960’lı yılların başında Angola, Mozambik, Gine-Bissau ve Cape Verde’deki sömürgelerinde ortaya çıkan özgürlük hareketlerine karşı direndi.  

Ancak 1974 yılında Portekiz’deki rejimin devrilmesinin ardından dört ülke, São Tomé ve Principe kolonisiyle birlikte bağımsızlıklarını kazandı.  

İtalyan kolonileri   

Sömürge projesine nispeten geç katılan İtalya, 1890’da İtalyan sömürgeciliğinin kurulduğu Eritre, 1905’te İtalyan yönetiminin başladığı Somali ve 1912’de İtalyan yönetiminin başladığı Libya da dahil olmak üzere birçok Avrupalının, Afrika’nın istenmeyen bölgeleri olarak gördüğü yerleri ele geçirdi.  

1936 yılında Etiyopya’nın işgali tamamlandığında, faşist ırkçı politika daha belirgin ve aşırı hale geldi. İtalya, sömürgelerinde yüksek ırk ve aşağı ırk politikasına inanarak ırkçı politikalar uyguladı.  

İngilizler kuzeybatıda kontrolü genişletirken Somali’nin büyük bölümü İtalyan egemenliği altına girdi. 1960 yılında, İngiliz sömürgesi altındayken İtalyan sömürgesi olan Somali toprakları bağımsız oldu ve Birleşik Somali Cumhuriyeti’ni oluşturmak üzere birleşti.  

1991 yılında, rakip klanlardan savaş lordları ile parçalanmış merkezi otorite arasında onlarca yıl süren bir iç savaş patlak verdi. Eskiden İngiliz sömürgesi altında olan Somaliland tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti.  

Libya 1947’de İtalyan işgalinden bağımsızlığını kazanırken kıtanın doğusundaki eski İtalyan kolonisi Eritre, 1952’de yılında Etiyopya’ya katılıp 1962’de ilhak edildi. Eritre 30 yıllık bir savaşın ardından 1993’te bağımsızlığını kazandı.