Esma Esed’in Suriye Ekonomisini Kontrol Etmek İçin Yaptığı Yumuşak Darbe

Esma Esed, doğrudan yönettiği başkanlık sarayındaki sözde “gizli ofisi” aracılığıyla Suriye ekonomisinin tahtına oturuyor. Bu durum, iş ve faaliyet tabanını genişletip Suriye ekonomisini kontrolü altına aldıktan sonra Washington’un onu da yaptırımlara dahil etmesine ve ona “savaşın en kötü istismarcısı” lakabını vermesine neden oldu. Öyle ki artık ülke ekonomisinin %70’ini kontrol ediyor. 

İngiltere’de yaşayan Suriyeli bir aileden gelen Esma el-Ahras (Esed), orada doğmuş, büyümüş ve “Emma” olarak tanınmış, üniversite eğitimini King’s College London’da bilgisayar bilimleri alanında onur derecesiyle tamamlamış, daha sonra bankacılık eğitimi almak üzere ABD’ye taşınmış ve Suriye’nin First Lady’si olmadan önce ilk deneyim olarak Deutsche Bank ve ardından JPMorgan Bank’ta çalışmıştı.

Suriye ekonomisinin tepe ismine darbe 

Esma Esed’in Suriye ekonomisinin patronu olma yolundaki yükselişi, 2011 yılında Suriye’de savaş patlak vermeden önce Suriye ekonomisinin yaklaşık %60’ını kontrol eden ve o dönemde servetinin yaklaşık beş milyar dolar olduğu tahmin edilen, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’ın kuzeni Rami Mahluf’u 2019 yılında etkisiz hale getirmesiyle başladı.  

Mahluf o dönemde, Esed ile olan akrabalığı sayesinde büyük bir servet yapan, Suriye rejimine bağlı en önde gelen iş adamlarından biri olarak görülüyordu. Öte yandan, Suriyelilerin rejim ve onun baskıcı güvenlik servisleriyle birlikte devrilmesini talep ettiği “yolsuzluk sembollerinden” biriydi. 

Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in Mahluf’un ağlarına ve şirketlerine yönelik baskısı sayesinde eşi Esma, Mahluf’un en büyük iştiraklerini satın aldı. 

Bunların en önemlileri arasında bugün Suriye’de EmmaTel olarak bilinen Syriatel Telekom, Suriye’nin en büyük şirketlerinden Cham Holding ve bağışlarla halkın desteğini kazanmak amacıyla El-Arin Vakfı tarafından merkezi ele geçirilen El-Bustan Yardım Derneği yer alıyor. 

“Hayırseverlik” para kazanmak için bir paravan 

Yardım çalışmaları, Esma Esed’in Suriye ekonomisini ele geçirmek için benimsediği bir yol oldu. 2000 yılında Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed ile evlenmesinden bu yana sivil toplum kuruluşları kurarak nüfuzunu genişletmeye çalıştı. 2007 yılında ise Emanet Suriye Kalkınma Vakfı için lisans aldı ve birçok hayır kurumunu kendi çatısı altında birleştirdi. 

Daha sonra, özellikle yaptırımlar konusunda rejimin söylemini ihraç etmek için Avrupa’ya insanlar göndererek Esed rejiminin uluslararası ve bölgesel izolasyonunu kırmak için kullandı. 

Esma Esed’e bağlı Suriye Hayırsever Fonu Derneği aynı zamanda Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği için de zorunlu bir arabulucu haline geldi ve Suriye topraklarında faaliyetlerine devam etmek istiyorlarsa dernekle iş birliği yapmaya zorladı. 

Suriye rejimi, Birleşmiş Milletler ve Suriye dosyasıyla ilgili ülkelerle yaptığı görüşmelerde, kontrolü altındaki yerlerde erken toparlanma projelerine desteği arttırmak ve bunu sınır ötesi yardımın genişletilmesini müzakere etmenin koşullarından biri haline getirmek için çabaladı. Birleşmiş Milletler buna yanıt vererek 2022 yılında ve 2023 yılının ilk yarısında donör ülkelerden yaklaşık 800 milyon dolarlık destek aldı. 

Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi (OCHA) aracılığıyla elde edilen bazı veriler, 2016-2017 yılları arasında Emanet Suriye’ye yaklaşık 1,5 milyon ABD doları katkıda bulunduğunu, 2018 yılında ise 4,3 milyon ABD doları katkıda bulunduğunu gösteriyor. 

Finans ve siyaset dünyasının yönetici kadını 

İngiliz The Economist dergisi, bu yükselişi gözlemleyerek Esma Esed’i şöyle niteliyor: “Ordu, ekonomi ve finans konularında banker, prenses, savaş lordu”. Dergiye göre Esma Esed, cumhurbaşkanlığı da dahil olmak üzere tüm Suriye’deki en güçlü kurumları yönetiyor ve Suriye ekonomisi ile finansının bu kurumların elinde olduğunu belirtiyor. 

Uluslararası ekonomi ve finans danışmanı Dr. Usame El Kadı Fokus Plus ile gerçekleştirdiği söyleşide, “Esma Esed, Rami Mahluf’un menkul ve gayrimenkul varlıklarına el koyduktan ve kendi ekonomik imparatorluğunu inşa etmeye başladıktan sonra Suriye ekonomisi üzerinde önemli bir rol oynuyor” dedi. 

“Esed, menkul ve gayrimenkul varlıkların kontrolünü ele geçirdikten sonra kendisi için cepheler yaratarak Rami Makhlouf ile aynı tarzı izliyor” diye ekledi ve bunu “açıkta kalan” cepheler olarak tanımladı. 

Dr. El Kadı’ya göre, sahnenin en önde gelen isimlerinden biri, turizm, gayrimenkul ve diğerleri gibi tüm sektörlerde sahiplerinden satın alınan şirketleri fiilen yöneten isim Yesar İbrahim. 

Bu bağlamda, “Esma, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’ın annesi Enise Mahluf’un rolünü oynamaya çalışıyor” diyor.  

“Geleceğin başkanlarını hazırlamaya, para, siyaset ve güvenlik bağlantılarına sahip olmaya, oğlu Hafız Beşşar Esed için ortam hazırlamaya ve onun rolünü öne çıkarmaya” çalışıyor. 

Kırılgan bir ekonomik imparatorluk 

Dr. Usame El Kadı’nın da ifade ettiği gibi, “Esma Esed’in ekonomik imparatorluğu kırılgan, çünkü rejimin kontrol ettiği Rus-İran nüfuz bölgelerinde Suriye ekonomisinden geriye pek bir şey kalmadı.” 

El Kadı sözlerini şöyle sürdürüyor: “Esma yanlış zamanda geldi, Suriye gibi bir ülkenin 830’dan fazla askeri noktası var ve bu noktalarda gerçek bir imparatorluk kurulamaz, nüfuz bölgesindeki karar vericiye göre bu rol sona erer.” 

Ayrıca, “Bugün kıtlık içindeki Suriye ekonomisinin yaşadığı ciddi güvensizlik koşullarından dolayı Rami Mahluf gibi bir ekonomik imparatorluk kuramayacağı” görüşünde.