Filistinlilerin Pasaport ve Sınır Kapıları Çilesi 

"Ulusal kimlik numarasız pasaport" sahibi olmak, Filistinlilerin acılarını ifade eden bir söz, Gazze Şeridi halkının ulusal kimlik numarası olmayan binlerce insanın yaşadığı zorlukların bir özeti niteliğindedir. Bu yüzden, hayallerine doğru bir yolculuk, Refah Sınır Kapısı'nı geçemiyor.  

Gazze'den gelen Havle A. (19), Kahire veya Fransa'da bir üniversitede okuma hayalini dile getiriyor, ancak bu hayal sadece bir temenni olarak kalıyor. "Sararmış pasaport" olarak bilinen ve ulusal kimlik numarası taşımayan pasaportu yüzünden Gazze'den ayrılması engelleniyor. Genel lise sınavlarında %97,3'lük bir başarıyla üstün performans göstermesine rağmen, bu başarı, sevdiği moda tasarımı eğitimini alması için gereken sınırları aşamıyor. Acımasız siyasi kararlar, hayallerini ve umutlarını yok ediyor.  

Havle, 2022 yılında Gazze'de düzenlenen genel lise sınav sonuçlarının açıklanmasına günler kala, alınan aile birleşim kararının kendisini ve aile üyelerini kapsamadığını öğrendi. İşgalci İsrail makamlarının anne ve babasına onay verdiği ancak İsrail tarafından ret kararı verildiği için kendisi ve kız kardeşlerinin menedildiği gerçeğiyle yüzleşti.  

Havle, Gazze Şeridi’nde pasaport yerine geçmeyen sararmış seyahat belgelerine sahip binlerce Filistinliden biri. Bu seyahat belgeleri, tüm kontrol noktalarında ve sınır kapılarında seyahat yasaklarına maruz kalıyor ve Gazze’deki yerleşim yerlerinde bazı resmi evrakları çıkartmaktan başka hiçbir işe yaramıyor. Oslo Anlaşması'nın ardından onlarca Filistinli aile, Gazze Şeridi'ne geri dönme hakkını elde etti. Bu süreçte, bu Filistinlilere Gazze'ye giriş izni sağlamak için sarı renkli Filistin seyahat belgeleri verildi. Benzer şekilde, İsrail'in Gazze'den çekildiği 2005 yılında ve Mısır'daki 25 Ocak 2011 devrimi sonrasında da bir dönem, önceden ulusal kimlik numarasına sahip olmayan Filistinliler Mısır'a giriş yapabildiler.  

Çeşitli kimlikler, pasaportlar ve geçişler    

Filistinlilerin acıları sadece ulusal kimlik numarasız pasaportlarla sınırlı değil. Çünkü çeşitli pasaport ve kimliklerin farklı renkleri var. Bu renkler, İsrail tarafından oluşturulan yeni bir Sykes-Picot sınırlarıyla eşleşiyor ve insanların kendi topraklarındaki hareketlerini ve seyahatlerini bu renklere göre kısıtlıyor. 

1948 Filistinlileri  

1948’de işgal edilen topraklarda yaşayan Filistinliler, “İsrailli Araplar” veya “1948 Arapları” adı altında kendilerine İsrail devleti vatandaşlığı tanıyan, İsrail pasaportu ve mavi İsrail kimlik kartları taşıyorlar. Bu belgeler sayesinde İsraillilerin kullandıkları sınır kapılarından ve havaalanlarından geçebiliyorlar. Ancak bu belgeler kendilerine Kudüs’ün Filistin kesimi, Batı Şeria ve Gazze’ye gitmek için geçiş hakkı vermiyor.  

Kudüslü Filistinliler   

İşgal altındaki Kudüs'te yaşayan Filistinliler, İsrail pasaportu almadan sadece mavi bir kimliğe sahipler ve bu kimlikle vatandaşlık hakları olmadan Kudüs'te kalıcı olarak ikamet etmelerine izin veriliyor. Şeyh Hüseyin Sınır Kapısı'ndan seyahat edebilmek için ise ulusal kimlik numarası olmayan Ürdün pasaportlarına sahipler.  

Batı Şerialı ve Gazzeli Filistinliler   

Batı Şeria ve Gazze Şeridi’ndeki Filistinliler, Oslo Anlaşmaları uyarınca Filistin yönetiminin kurulmasının ardından kendilerine verilen Filistin yönetimi pasaportları ve yeşil kimlikler taşıyorlar. Fakat birçok Arap ve Müslüman ülke, Filistin pasaportu sahiplerinin kendi topraklarına girişini engellemiş durumda.  

Ayrıca işgal altındaki Filistin topraklarına ve Kudüs'e giremiyorlar. Gazze Şeridi sakinleri Mısır'a giden Refah sınır kapısı üzerinden dış dünyayla bağlantı kurabilir ve geçiş yapabilirken, Kral Hüseyin Köprüsü ise Batı Şeria'yı Ürdün üzerinden dünyaya bağlayan can damarıdır.  

Farklı farklı belgeler   

Öte yandan Filistinlilere bulundukları ülkelere göre verilen bir dizi seyahat belgesi de (Mısır, Ürdün, Yemen, Lübnan, Suriye ve Irak seyahat belgeleri) birçok ülke tarafından tanınmıyor.   

Filistin otoritesi pasaportunun seyahat zorlukları  

Filistin yönetiminin belirli Filistin bölgeleri üzerinde özerkliğini öngören Oslo Anlaşmaları hükümlerine dayanarak Filistinlilere Filistin Yönetimi pasaportu verildi.   

Filistin yönetimi pasaportu, Eylül 2023’te yayımlanan Guide pasaport endeksine göre; dünya genelinde 187. sırada yer alıyor ve sadece 11 ülkeye vizesiz giriş, 30 ülkeye elektronik vizeyle giriş, 24 ülkeye de kapıda vizeyle giriş imkanı sağlıyor. 158 ülkeye giriş için ise önceden vize alma zorunluluğu var. Bunun için de karmaşık gereksinimler ve prosedürlerden geçmek gerekiyor.    

Refah sınır kapısı ve Gazze halkının bitmeyen çilesi   

Tüm ağırlığıyla Gazze Şeridi’nin üzerine çöken, halkını boğan ve yaşamlarını katleden acımasız ablukayla tanışın. Abluka, oradaki insanlara karşı öncelikle bir pazarlık aracı ve cezalandırma adeta. Hikaye, uzun zaman önce, 2000 yılı Eylül ayında Aksa İntifadası ile birlikte başladı.   

İşgalci İsrail güçleri tarafından Gazzelilere reva görülen acıların şiddeti o zamandan beri artmaya devam etti. Filistin halkına yönelik kitlesel bir ceza olarak günlük yolcu sayıları azaltıldı. Gazze’ye giriş-çıkış izni almak için sırada bekleyen insanlar, açık alanlarda saatlerce, hatta günlerce öylece bırakıldı.   

On beş yılı aşkın bir süredir Gazze’yi silindir gibi ezen ablukanın başlamasıyla birlikte Refah sınır kapısı krizi de giderek kötüleşti. Mısır’a açılan tek kapı olan Refah’tan geçen yolcuların sayıları ve kapıdaki çalışma günleri azaltıldı. Kimi insanlara seyahat yasağı konuldu, kimileri ise seyahat ve geçiş hakkı alabilmek için finansal sömürüye maruz kaldı.   

İşgalci İsrail ve Mısır makamlarının giyotini arasına kıstırılan Gazze’deki Filistinliler, türlü türlü eziyetlere, ıstıraplara, pazarlıklara ve şantajlara maruz kaldılar. Ayrıca, Gazze’den giriş-çıkış yapabilmek için saatlerce ve günlerce yol kenarlarında bekletilmeye mahkum edildiler.   

Filistinliler içlerinde daha nice sonu gelmez acı hikayeler taşıyorlar; yolculuk sırasında yaşadıkları eziyetler, taşıdıkları belgeler yüzünden gördükleri aşağılayıcı muameleler bunlardan sadece birkaçı. Hikaye uzun zaman önce başladı. Maruz kaldıkları can yakma, zulmetme ve aşağılama girişimleri o zamandan bu yana, yıldan yıla arttı. Sınır kapılarından geçmek Filistinliler için her zaman ve her yerde bir kabus oldu. Bir tarafta işgalci İsrail, Batı Şeria'da Ürdün, Gazze'de ise dünyaya açılan tek kapı olan Refah Kapısı'nda da Mısır otoritelerinin baskısı altındalar.