2025 Planı Arjantin Ekonomisini Kurtarabilir Mi?

“Liberteryen” deneyiyle tüm dünyanın dikkatini üzerine çeken Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei, geçtiğimiz pazar akşamı ülkenin önümüzdeki yıl için bütçe teklifini sundu. Teamülde genellikle Ekonomi Bakanı tarafından Kongre'ye sunulan ve oldukça sessiz bir şekilde gerçekleşen bütçe planı sunumu, bu sefer ulusal televizyonlarda canlı yayımlanarak bir gösteriye dönüştürüldü. Kemer sıkma reformlarına destek toplama amacıyla bütçeyi bizzat sunan Milei, “aşağılık fareler" olarak adlandırdığı muhalefet milletvekillerine sert bir şekilde yüklendi ve yeni hedefleri açıkladı. 

Açıklanan plan, kamusal hizmetlerde daha fazla kesinti, Arjantin Peso’sunun dolar karşısında değer kaybetmemesi ve gayri safi milli hasılanın büyümesi gibi iddialı vaatler içeriyor. Bütçe planının en dikkat çekici noktaları ise, %5’lik büyüme ve yıllık enflasyonun %18’e düşeceği öngörüsü. Ülke hâlâ resesyonla mücadele ederken ve enflasyon hala yüksek seviyelerde seyrederken, hiçbir yerde çoğunluğu sağlayamayan iktidar partisinin güç mücadelesi de meseleleri daha kompleks hale getiriyor. 

Arjantin ekonomisi nereye gidiyor? 

Milei’nin birincil hedefi, Arjantin ekonomisini istikrara kavuşturmak. Bu süreci yönetmek için Arjantin'in “ikiz açıklarını” dengelemeyi amaçlıyor. Hükümet borçlanmasının azaltılması, yani mali açık ve Arjantin'in ithalattan daha fazla ihracat yapmasını sağlamak, yani cari açık Başkan’ın programının ana hedefleri. 

Arjantin’de milli para olan Peso’nun birden çok değeri var. Genel hatlarıyla bir devletin kontrol ettiği ve bankalarda uygulanan resmi değer, bir de paranın karaborsadaki gerçek değeri. Milei, gelir gelmez cari açığı kapatma girişimleri kapsamında resmi değeri ciddi şekilde devalüe etti. Peso, %70'in üzerinde bir değer kaybı yaşadı. Kısa vadede ekonomik daralma pahasına yapılan bu işlem, döviz kurlarını birleştirerek ve basitleştirerek ekonomiyi daha yönetilebilir hale getirme ereği gütse de, karaborsa ve resmi değer halen aynı seviyeye gelmedi. Devalüasyonun yanı sıra hem kamu harcamalarının azaltılması hem de ithalatın kısıtlanması, yerel tüketimde ciddi bir düşüşe sebep olurken, dış yatırım ve ihracat odaklı bir toparlanma ümidi için gerekli her şeyi yapan Milei yönetimi bu iki yol ile bütçe tasarısının işe yarayacağına inanıyor. 

Kesintiler ve yatırımlar 

Milei, şu ana kadar mali açığı dengeleme sözünü tutarak hükümet harcamalarını %10'un üzerinde azalttı ve bu yıl Arjantin devlet hazinesinin 2008'den bu yana ilk defa bütçe fazlasını vermesini sağladı. Pazar günü sunulan bütçe planı önerisi, bu kesintilerin söz verildiği gibi devam edeceğini işaret ediyor. Ayrıca, Milei, sadece merkezi hükümetin değil, yerel yönetimlerin de harcamalarını azaltmalarını istiyor. Bazı eyaletler, Milei'nin kesintilerinden doğan boşlukları kesip atmak yerine çok ilginç şekillerde doldurmayı denediler. Örneğin La Rioja eyaletinin Peronist solcu valisi, can çekişen ekonomisini canlandırmak ve çalışanların maaşlarını ödemek amacıyla pesoya alternatif olarak kendi para birimi olan chacho'yu duyurmuştu. 

Ancak sağlık ve eğitim gibi temel hizmetlerde yapılan kesintilere rağmen, ordu harcamaları bu kesintilerden etkilenmedi. Aksine, Milei, Arjantin’in askeri harcamalarını önümüzdeki sekiz yıl içinde dört katına çıkarma sözü verdi. Şu anda GSYH’nin %0,5’ini oluşturan askeri harcamaların, bu süreçte %2'ye ulaşması arzu ediliyor. Bu planın arkasındaki neden ise tam olarak net değil. Milei, daha önce ordunun uyuşturucu çetelerine karşı kullanılabileceğini öne sürmüştü, ancak bu, askeri diktatörlük geçmişi olan bir ülkede pek de kabul gören bir fikir değil. Ayrıca Arjantin'in yakın zamanda bir savaşa girme olasılığı da düşük. Bu nedenle, askeri harcamaların artışı, Arjantin’in NATO’ya küresel ortak olma başvurusuyla ve ABD ile yakınlaşma çabalarıyla ilişkilendiriliyor.  

Öte yandan geçtiğimiz haftalar boyunca emekli maaşına zammı net bir şekilde veto eden ve bütçe dengesini sarsacak her girişimi reddedeceğini bir kez daha belirten Milei, istihbarat servisine de daha fazla kaynak sağlamak için bir İslami terör anlatısı oluşturmaya çalışıyor. Bu girişim, onun birçok düzeyde Amerika ile yakınlaşmasına da hizmet etmesi sebebiyle izlediği siyaset için tutarlı bir hamle teşkil ediyor. 

Büyüme ve enflasyon tahminleri 

Bütçedeki en dikkat çekici unsurlardan biri, GSYH büyümesi ve enflasyon konusundaki oldukça iyimser tahminler. Açıklandığı kadarıyla 2025’in sonu itibariyle öngörülen büyümenin %5, enflasyonun ise %18 olması bekleniyor. Ancak Arjantin'in mevcut ekonomik durumu göz önüne alındığında, bu tahminler biraz iyimser görünüyor. Milei, tek, birleştirilmiş ve devalüe edilmiş pesonun ihracat konusunda ülkeyi daha rekabetçi hale getirirken, yatırım odaklı düzenlemeler ve deregülasyonlarla bir toparlanma sağlayacağı fikrine güveniyor. Yatırım odaklı planlardan başlıcası RIGI adını verdiği ve şu ana kadar bazı eyaletlerin katıldığı bazılarının reddettiği bir sistem. 

RIGI’yi kabul eden eyaletler: Yeşil ve Sarı. 

Yabancı yatırımları teşvik etmek için devreye sokulan planlardan en önemlisi RIGI, 12 Haziran’da Senato tarafından onaylanan büyük bir yatırım teşvik rejimi. Büyük Yatırım Teşvik Rejimi manasına gelen hükümet programı, Arjantin'in ihracata dayalı endüstrilerine 200 milyon dolardan fazla yatırım yapan çok uluslu şirketler için son derece cömert 30 yıllık vergi teşvikleri sunuyor.  

Şirketler, ihraç ettikleri malların kârlarının %100'ünü ellerinde tutma hakkına sahip olurken, ayrıca çevre düzenlemelerinden muafiyet ve devletin müdahale etmesi durumunda Arjantin'e karşı dava açma hakkı gibi hükümlerle de korunuyor. Gümrük ve döviz kuru esnekliği planı sunarak sermayenin Arjantin’e akmasını hedefleyen düzenlemenin iyi yanı, gerçekten bir refah yaratma ve döviz getirme potansiyeli. Kötü yanı, bu indirimden yararlanamayan yerli sanayiye karşı haksız rekabet ve bağımlılık. Ayrıca, zengin lityum kaynakları gibi ülke değerlerini dışardan sömürüye açık hale getirme ihtimali. 

Enflasyon ve gerçekler 

Tüm bu iyimser öngörülere rağmen, ekonomideki genel tablo daha farklı bir resim çiziyor. İlk çeyrekte Arjantin'in ekonomisi %5,1 oranında küçüldü. Henüz ikinci çeyrek verileri yayımlanmamış olsa da, Haziran ayında ekonomik aktivite %3,9 oranında daralma gözüküyor. Özellikle inşaat ve imalat sektörlerindeki düşüşlerin bu daralmada etkili olduğu söyleniyor. Zayıf ekonomik aktivitenin genellikle enflasyonun düşmesine yol açması beklenirken, beklentiler gerçekleşmemesi ve aylık enflasyon oranı %4 civarında sabit kalması da bir zafer havası yaratmaya yetmiyor. Mevcut veriler yıllık bazda hala %160’lık bir enflasyona işaret ediyor. 

Öte yandan Milei, enflasyonla mücadele etmek amacıyla ithalat vergilerini düşürdü ve dolar mevduatları için yeni bir vergi affı getirdi. Bu sayede daha önce bildirilmeyen milyonlarca dolarlık mevduat, Arjantin bankalarına yatırıldı. Bu adım, Milei’in ekonomiyi dolarize etmeye yönelik niyetine de ayrıca katkı sağlıyor. Dolarizasyon, pesonun sürekli değer kaybetmesinden kaynaklanan enflasyonu kontrol altına almak için bir çözüm olarak görülüyor. 

Ancak tüm bu politikaların ekonomi üzerinde nasıl bir etki yaratacağı belirsiz. Şu ana kadar alınan önlemler, ekonomide kayda değer bir iyileşme sağlamış gözükmese de, ümit vaat etmesi ve daha da kötüye gitmemesi sebebiyle halk arasındaki desteğin erimemesini sağlıyor. Hem kamu harcamalarındaki kesintiler hem de karaborsada peso değerinin aylardır sabit kalmış olması, ülkedeki insanlara umut aşılıyor. Ancak Arjantin ekonomisi hâlâ büyük zorluklarla karşı karşıya ve sürecin nereye götüreceğini zaman gösterecek.