Amerika'nın En Büyük İki Petrol Şirketi Neden Kavga Ediyor?

Essequibo, az nüfuslu bir ormanlık alan. Ancak, bugünlerde müthiş bir öneme sahip. Tarihi olarak Venezuela’nın hak iddia ettiği bu bölge, Guyana'nın petrol zengini kıyılarının hemen yanı başında. Geçtiğimiz yıllarda Guyana açıklarında büyük petrol rezervlerinin keşfedilmesiyle savaş çığlıkları da daha gür bir sesle dile getirmeye başlandı. Guyana petrolleri kime yar olursa olsun sektörde büyük yankı uyandıracak.  

Petrol keşifleri ve pay dağıtımı 

Guyana, 1990'larda Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne göre belirlenen münhasır ekonomik bölgesinde petrol aramaya başladı. Ancak, küçük ülke bu keşifleri kendi başına geliştirecek kapasitede değildi. Bu nedenle, Amerikan petrol şirketlerine keşif haklarını sattı. En önemli blok, Guyana kıyısına paralel olarak uzanan 6,6 milyon dönümlük Stabroek Blok'u oldu.   

Blok, 1999 yılında ExxonMobil ve Royal Dutch Shell'e oldukça düşük bir fiyata satıldı. O dönem Guyana hükümetinin acil nakit ihtiyacı ve bölgede daha önce gerçekleşen başarısız keşif girişimleri sebebiyle bugünkü önemi tahmin edilemiyordu. Zaten Shell de buradaki operasyonlarından zarar edince hisselerini Amerikan Hess ve Çin devlet petrol şirketi bölüştü. Blokun %30’u Hess’in insiyatifine geçerken Çinli şirket de %25 payını almış oldu.  

ExxonMobil ve Chevron arasındaki çatışma  

ExxonMobil, 2015 yılında bu blokta 3 milyar varil çıkarılabilir petrol rezervi keşfetti ve bu, Guyana'nın petrol sahalarını geliştirme sürecinde büyük bir dönüm noktası oldu. ExxonMobil, Guyana ile 2016'da yaptığı yeni anlaşmada Guyana’ya %60 pay vererek büyük avantaj elde etti (dünya ortalaması %75). Ancak, Chevron'un, ExxonMobil'in bu bölgedeki hakimiyetine meydan okuması, büyük bir endüstri çatışmasını tetikledi.  

Chevron, 2022 yılında Hess Corporation'ı 53 milyar dolara satın alarak Stabroek Blok'ta %30'luk bir pay elde etti. Bu satın alım, ExxonMobil'in bölgedeki ve Amerikan petrol sektöründeki hakimiyetine doğrudan bir tehdit oluşturdu. Başlangıçta taraflar dünyanın diğer bölgelerindeki gibi burada da iş birliği yapacağı minvalinde yumuşak açıklamalar yapsa da, mahkeme süreci boyunca taraflar giderek tonlarını sertleştirdi.  

Şimdi ExxonMobil, Hess'in payının öncelikli olarak kendilerine teklif edilmesi gerektiğini savunarak Chevron'a karşı dava açmış durumda. Yasal olarak bölgeden çekilecek şirket, payını önce bölgedeki şirketlere teklif etmek zorunda. Ancak, Chevron ise bu hakkın geçerli olmadığını, çünkü Hess'i tamamen satın aldıklarını öne sürüyor. 

Küresel petrol endüstrisi üzerindeki etkiler  

Anlaşmazlık, Guyana açıklarında keşfedilen yüksek kaliteli petrolün ne kadar değerli olduğunu gözler önüne seriyor. Guyana'nın petrol üretiminin 2027 yılına kadar günde 1,3 milyon varile ulaşması bekleniyor. Bu hesap, küresel petrol piyasalarını sarsacak bir miktar değil, ancak işin Amerika ayağında çok şeyi değiştiriyor.  

Yasal savaşı Chevron’un kazanması, ExxonMobil’in rakiplerine karşı kurduğu üstünlük durumunu değiştirerek Chevron’un rekabet umutlarını ciddi derecede artıracak. Bu senaryo, aynı zamanda vergi gelirleri %500 oranında artacak olan Guyana’nın da tek bir şirketin eline bakmamasını sağlıyor. Ancak olası bir ExxonMobil zaferi, şirketin endüstri üzerindeki hakimiyetini pekiştirebilir ve hatta Chevron'u multi milyarlık bir kayba uğratarak geleceğini tehlikeye atabilir.  

Guyana'nın petrol keşiflerinin sadece ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik ve stratejik açıdan da etkileri yakın zamanda görülmeye başlayacak. Global enerji piyasalarındaki bu yeni dinamikler hem üretici hem de tüketici ülkeler için yeni stratejiler geliştirme zorunluluğunu ortaya koyuyor.