Çinli BYD’nin Türkiye’de Kuracağı Otomobil Fabrikasının Arka Planı

BYD, Türkiye’de fabrika kuracak

Anadolu Ajansı’nın aktardığı bilgilere göre, Çin merkezli BYD firması ile T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında, Türkiye'de yatırıma yönelik yaklaşık 1 milyar dolarlık anlaşma imzalandı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, imzaların Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himayesinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ile BYD Yönetim Kurulu Başkanı Wang Chuanfu tarafından atıldığı bilgisini paylaştı.

Anlaşma kapsamında, BYD'nin Türkiye'de yaklaşık 1 milyar dolarlık yatırımla yıllık 150 bin araç kapasiteli elektrikli ve şarj edilebilir hibrit otomobil üretim tesisi ile sürdürülebilir mobilite teknolojilerine yönelik AR-GE merkezi kurması planlanıyor.

BYD fabrikasının 2026 sonunda üretime başlaması ve 5 bin kişiye kadar doğrudan istihdam sağlaması hedefleniyor.

Yatırım yapılacak bölgenin Manisa olması bekleniyor, Çinli yetkililer dün bölgeyi ziyaret etti. Volkswagen’e tahsis edilen araziye fabrika yapılması gündemde. Bu arada, 2019 yılında Volkswagen, Manisa’da fabrika açacağını duyurmuş ancak iddialara göre, Türkiye’nin Suriye’deki askeri operasyonları nedeniyle 2020 yılında Alman firma yatırım planını iptal etmişti.

Öte yandan, Çinli BYD’nin 1 milyar dolarlık bu yatırımı aynı zamanda Türkiye’ye 27 yıl sonra gelen doğrudan bir otomobil yatırım oldu. En son 1997 yılında Honda, Türkiye’de fabrika kurmuştu. Japon menşeili markanın Avrupa otomobil üretiminden tamamen çekilme kararı almasının ardından bu tesis 2021 yılında kapatılmıştı.

BYD’nin söz konusu yeni yatırımı, Türkiye'de yabancı bir üreticiye ait ilk elektrikli araç fabrikası da olacak. Türkiye’nin Toyota, Ford, Renault ve Hyundai gibi pek çok küresel markaya üretim ve ihracat üssü olarak ev sahipliği yaptığını hatırlatalım.

Nedir bu BYD?

BYD Co Ltd. kısaca BYD firması, Shenzhen (Çin) merkezli bir otomotiv ve elektronik şirketidir. 1995 yılında Wang Chuanfu tarafından kurulan firma, pil ve elektronik eşya parçaları üretir.

Şu anda BYD, dünyanın en büyük, en çok üretim yapan elektrikli araç markası konumunda. Çinli firma, Eylül 2023’ten beri Türkiye’de de araç satışı yapıyor.

Firma, dünya genelindeki elektrikli araç satışları bakımından Tesla’nın hemen arkasında ikinci sırada yer alıyor.

BBC’nin haberine göre, BYD’nin diğer şirketlerin aksine en büyük avantajı, elektrikli araba yaptıktan sonra batarya üretmek yerine batarya şirketi iken araba üretmeye başlamasından kaynaklanıyor.

2002 yılında halka arz edilen BYD, Qinchuan Otomobil Şirketi’ni satın aldı. Amerikan elektrikli otomobil devi Tesla’nın yeni kurulduğu o yıllarda elektrikli araçların gelişimi henüz iyi seviyede değildi. Ancak bu boşluğu fark eden firma harekete geçti ve o tarihlerde Çin hükümetinin yenilenebilir enerji üretimine yönelik sübvansiyon ve vergi kolaylığı vermesiyle işler daha kolay ilerledi. Şirket o yıllarda ürettiği elektrikli araç bataryalarını satmaya başladı.

Yoksul mahalleden dünyanın en zenginleri listesine

Şirketin kurucu CEO’su Wang Chuanfu şu anda yaklaşık 19 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zenginleri arasında. Chuanfu’nun hikayesi tam bir başarı örneği, zira Çin’in en fakir bölgelerinden birinde dünyaya geldiği biliniyor. Mühendislik ve fiziksel kimya eğitimi almasının ardından kuzeniyle birlikte BYD’yi kurdu.

Türkiye’nin ek vergi kararı Çinli firmaları etkiledi

Geçtiğimiz haziran ayında Resmi Gazete’de yayımlanan bir kararla Çin menşeli araçlara 7 Temmuz 2024 itibariyle ek yüzde 40 vergi getirildi. Mart 2023'te Türkiye, Çin'de üretilen elektrikli araçlara mevcut yüzde 10'luk vergiye ek olarak yüzde 40'lık bir ithalat vergisi uygulamak için harekete geçmişti. Daha önce elektrikli araç ithalatına yönelik olan bu yüzde 40’lık ek verginin kapsamı, içten yanmalı motorlar dahil tüm yakıt türlerindeki araçları içine alacak şekilde genişletildi. Sonuç olarak, Çin’den ithal edilen ve ticari olmayan her araç için yüzde 10 gümrük vergisi ve yüzde 40 ek vergi olmak üzere toplamda yüzde 50 vergi ödenecek.

Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamalara göre ayrıca, Türkiye'nin serbest ticaret anlaşması olmadığı ülkelerdeki elektrikli araç üreticilerinin, ülke genelinde kendilerine veya distribütörlerine ait en az 20 bakım ve onarım servis merkezi kurmalarını zorunlu kılmak gibi ek önlemler de alındı. Türkiye’nin Togg dahil yerli elektrikli otomobil markalarını ithal markalarla rekabetten korumak adına aldığı bu kararlar en çok, Türkiye ile serbest ticaret anlaşması olmayan Çin ve Japon otomobil markalarını etkiledi. Ticaret Bakanlığı, tedbirin "iç pazarda azalan yerli üretimin payının artırılması" anlamına geldiğini açıkladı.

Yatırım yapanlara vergi muafiyeti

Türkiye'nin bu sert oyunu işe yaramış gibi görünüyor. Erdoğan'ın Şangay İşbirliği Örgütü zirvesi sırasında Kazakistan'da Çin lideri Xi Jinping ile görüşmesinin ertesi günü Türkiye, geçtiğimiz Cuma günü Türk üretimine yatırım yapan markalara yönelik yüzde 40'lık ek vergiden feragat ederek tedbiri yumuşattı. İthalatta İlave Gümrük Vergisi Uygulamasına İlişkin Karar’da değişiklik öngören Cumhurbaşkanı Kararı, 6 Haziran’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Karara göre, Türkiye’de yatırım yapan firmalar yüzde 40’lık ek vergiden muaf tutulacak.

Türkiye, BYD için “Avrupa’ya açılan kapı” olacak

Dünyanın büyük bir kesiminde olduğu gibi Avrupa’da da daha ucuz olan Çin yapımı elektrikli araçlar revaçta. Avrupalı üreticiler Çinli markalara karşı rekabet etmekte güçlük çekiyor. Öyle ki, Mercedes-Benz, BMW ve Volkswagen gibi otomobil devlerinin merkezi olan Almanya, küresel elektrikli araç üretimi ile mücadele etmekte zorlanıyor. Bu nedenle Avrupa Birliği (AB), ithal edilen ve daha ucuz olan Çin yapımı arabalara ek gümrük vergisi getirilmesi için bir soruşturma başlattı.

Otomobil yatırım şirketi olan Automobility’nin kurucusu Bill Russo’ya göre, dünyanın her yerinde satın alma gücü öncelikli konu, dünyada da bunu elektrikli araçlarda şimdilik sağlayabilen yer ise Çin.

Avrupa Birliği (AB), 5 Temmuz gününden itibaren, Çin'de üretilen elektrikli otomobillerin üye ülkelere ithalatında yüzde 38,1'e varan oranlarda ilave vergi uygulamaya başladı. Ancak Türkiye ile AB arasındaki 1995 yılına dayanan Gümrük Birliği Anlaşması nedeniyle, Türkiye’de üretilen araçlar Avrupa’ya daha rahat, vergilerden muaf şekilde ihraç ediliyor. Bu nedenle Çinli markalar, Türkiye’yi Avrupa’ya açılan kapı olarak görmekte. Zira bunu, Türkiye’de yatırım yapmak istediklerine yönelik sözlerinden anlıyoruz.

Kaynaklar: CNN International, Nikkei Asia, France24, Anadolu Ajansı