Avrupa Birliği ve Elon Musk Gerilimi: X Platformu Üzerindeki Çatışma Tırmanıyor

Avrupa Birliği (AB) İç Pazarlar ve Hizmetler Komiseri Thierry Breton ve Elon Musk arasında sosyal medya platformu X üzerinde yaşanan gerilim, küresel dijital politikanın en sıcak gündem maddelerinden biri haline geldi. Musk'ın sahip olduğu X (eski adıyla Twitter) ile AB arasında süregelen çatışma, son olarak Donald Trump ile yapılması planlanan ve daha sonra gerçekleştirdiği bir röportaj üzerinden alevlendi.  

AB’nin bu röportajın platformda yapılmasına yönelik uyarısı ve Musk’ın buna verdiği sert tepki, iki taraf arasında uzun süredir devam eden düzenleme tartışmasını yeniden gündeme getirdi. Peki, bu gerilimin arkasında ne var ve AB ile Musk arasındaki bu çatışma nereye evrilecek? 

AB’nin dijital düzenleme hamlesi 

Sosyal medyanın toplumsal ve siyasi etkisi konusundaki endişeler, sadece Avrupa’da değil, dünyanın dört bir yanında gündemin üst sıralarında yer alıyor. Sosyal medya platformlarının, kullanıcıların ruh sağlığına zarar verdiği, dezenformasyonun hızla yayıldığı ve siyasi süreçleri manipüle ettiği iddiaları, bu platformların daha sıkı bir şekilde denetlenmesi gerektiği tartışmaları Türkiye’deki gibi birçok yerde tekrarlanıyor. Ancak, ifade özgürlüğü ile sansürcülük arasında bu platformları nasıl düzenlemek gerektiği konusunda herkes kendi çözümünü arıyor. 

Her türlü inovasyon ve yeniliğe yönelik geliştirdiği hukuki çözüm ve düzenlemeler hususunda biraz kötü biraz iyi bir ün kazanan AB, bu sorunu çözmek için 2019 yılında iki büyük yasa hazırladı: Dijital Pazarlar Yasası (DMA) ve Dijital Hizmetler Yasası (DSA). DMA, büyük teknoloji şirketlerinin yeni rakipleri ezerek piyasada tekelleşmesini önlemeyi amaçlarken, DSA daha çok sosyal medya platformlarının şeffaflık sağlamasını ve yasa dışı içeriklerin yayılmasını engellemeyi hedefliyordu. Bu yasalar, özellikle 45 milyondan fazla aktif kullanıcıya sahip, büyük ağırlığı olan platformlar için ayrıca katı kurallar şart koştu. 

X ve dezenformasyon krizi 

X, DSA kapsamında AB’nin radarına giren platformların başında geliyor. AB, X’in platform üzerindeki içeriklerin denetiminde başarısız olduğu ve dezenformasyonun yayılmasında önemli bir rol oynadığı gerekçesiyle platforma defalarca uyarılarda bulundu. 2023 yılında yayımlanan bir AB raporu, X’in tüm sosyal medya platformları arasında en yüksek dezenformasyon oranına sahip olduğunu ortaya koydu.  

Bu raporun ardından X’e resmi bir uyarı gönderildi, ancak Musk bu uyarıları ciddiye almadı ve X’in siyasi olarak hedef alındığını öne sürdü. Adının Twitter olduğu zamanlarda moderatörlerin “sol görüşlere” iltimas geçtiği ve sol görüşlerin daha baskın olduğu iddiasıyla büyük bir temizlik yaparak “konuşma özgürlüğünü” kurtarma girişiminde bulunduğunu söyleyen Musk, defalarca birçok aşırı-sağ hesap ve içerikleri alıntılayarak “doğruysa endişe verici”, “doğru mu” gibi kısa ifadelerle gündem haline getirdi. 

AB ile Musk arasındaki bu çatışma, İngiltere’de yaşanan olaylarla daha da derinleşti. İngiltere’de yaşanan “göçmen ayaklanmasına” karşı daha da kalabalık şekilde gelen isyanlar, X üzerinde yayılan bir yalan haberin etkisiyle büyüdü. Bu olay, Avrupa’da benzer bir durumun yaşanması halinde büyük toplumsal huzursuzluklara yol açabileceği endişesini artırdı. AB, X’in halihazırda yükselişte olan huzursuzlukları besleyerek Avrupa’da kamu düzenini bozabilecek dezenformasyonun yayılmasında rol oynayabileceğinden endişe duyuyor. 

Trump ile röportaj ve yeni bir gerilim 

14 Ağustos 2024’te, Elon Musk’ın Donald Trump ile yapmayı planladığı röportaj, AB ile Musk arasındaki gerilimi yeniden alevlendirdi. AB İç Pazarlar ve Hizmetler Komiseri Thierry Breton, röportaj öncesinde Musk ve CEO’su Linda Yaccarino’ya bir mektup göndererek, bu röportajın Dijital Hizmetler Yasası’na (DSA) aykırı olabileceği konusunda uyarıda bulundu. AB, röportajın düzgün bir şekilde denetlenmemesi halinde yasa dışı içeriklerin yayılabileceği ve dezenformasyonun artabileceği endişesini dile getirdi. 

Musk, bu uyarıya sosyal medya üzerinden hakaretle tepki gösterdi ve AB’yi sert ifadelerle eleştirdi. Trump da AB’ye tepki gösterdi ve Avrupa Birliği’ni ifade özgürlüğünün düşmanı olarak nitelendirdi. 

AB’nin X üzerindeki baskısı 

Sorulması gereken başka bir soru, Musk’ın bu tarz hakaret içerikli bir cevabı kamuya açık bir biçimde herhangi bir üst düzey Çin bürokratı veya Amerikan lidere yapıp yapamayacağı. Daha evvel de AB tarafından kendisine gizli bir anlaşma sunulduğunu, diğer tüm büyük platformların bu gizli anlaşmaları kabul ettiğini ancak kendisinin buna karşı çıkacağını söyleyen Musk’ın yeni tartışması AB’ye karşı verdiği ilk savaş değil. 

Her ne kadar Avrupa Komisyonu, İç Pazardan Sorumlu Komisyon Üyesi Thierry Breton'un Elon Musk'a gönderdiği mektubun “kendilerine sorulmadığını” iddia ederek mektubu sahiplenmese de, AB’nin X’in dezenformasyonla mücadelede yetersiz kaldığı gerekçesiyle platforma ağır para cezaları verebileceği halen konuşuluyor. DSA’ya göre, AB’nin platforma yıllık küresel cirosunun %6’sına kadar para cezası verme yetkisi bulunuyor. X, bu yasaya uymazsa, milyarlarca dolarlık bir ceza ile karşı karşıya kalabilir. 

Ancak, Musk’ın bu cezalara uyup uymayacağı konusunda belirsizlik sürüyor. X, Elon Musk’ın devralmasından bu yana ciddi mali zorluklar yaşıyor ve reklam verenlerin platformdan çekilmesinin X’in gelirlerini ciddi şekilde düşürmüş olabileceği söyleniyor. Musk’ın AB’nin taleplerine boyun eğmek yerine daha da agresif bir tutum sergilemesi bu açıdan ayrıca sorgulanan bir konu. 

Musk’ın stratejisi: AB’yi zorlamak 

Musk, AB’nin X’e yönelik baskılarını artırması halinde AB’yi zor bir seçim yapmaya zorlayabilir. Ya AB, X’i tamamen yasaklayacak ya da geri adım atacak. Musk, AB’nin taleplerine uymazsa, platformun Avrupa’da faaliyet göstermesi tehlikeye girebilir. Bu durum, AB’nin siyasi gücünü ve düzenlemelerinin etkinliğini test edecek. 

Ayrıca AB’nin X’i yasaklaması, platformun Avrupa’daki milyonlarca kullanıcısını etkileyerek büyük bir kamu tepkisine yol açabilir. Ayrıca, bu tarz bir durum AB’nin dijital politikasının geleceği üzerinde de önemli bir etki yaratacaktır. AB, X’in faaliyetlerini durdurmakla ifade özgürlüğünü kısıtladığı, Çin’den farkı kalmadığı şeklinde eleştirilerle karşı karşıya kalabilir. Öte yandan, AB’nin geri adım atması durumunda ise düzenlemelerinin etkinliği sorgulanabilir. 

AB ve Elon Musk arasındaki bu gerilim, küresel dijital politikanın sınırlarını test ediyor. Bir yanda AB’nin dijital düzenlemelere sıkı sıkıya bağlı kalma çabası, diğer yanda ise Musk’ın platform bağımsızlığı konusundaki kararlılığı bulunuyor. Çatışmanın sınırları özellikle ticaret yönüyle dijital dünyanın ötesine geçecek boyutlara sahip.