Irak’ın Türkiye-Suriye İlişkilerinin Normalleşmesi Konusundaki Arabuluculuğu Başarılı Olur Mu? 

Irak’ın Türkiye ile Suriye rejimi arasındaki arabuluculuk çabaları, son günlerde bölgedeki siyasi sahneye hakim oldu.   

Özellikle Irak medyasında 6 Haziran’da yer alan, bu arabuluculukta ilerleme kaydedildiğini ve Ankara ile Şam’ın Bağdat’ta görüşme konusunda anlaşmaya vardığını iddia eden haberlerin sızdırılmasının ardından konu yeniden gündeme geldi.   

Bundan kısa bir süre önce de, Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, Türkiye ile Suriye rejimi arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için yapılan arabuluculuk konusunda Türk medyasına açıklamalarda bulunmuştu.   

Irak’ın arabuluculuk teklifi   

Iraklı güvenlik kaynaklarına göre Bağdat hükümetinin, Ankara ile Şam arasındaki normalleşmeye yönelik arabuluculuk teklifi, Ankara’nın Türkiye-Irak sınırındaki PKK tehdidini ortadan kaldırmak amacıyla Irak hükümetini terörle mücadele alanında iş birliği yapmaya ikna etme çabalarının ardından yapıldı.   

Irak hükümeti, bu yıl mart ayında PKK’yı terör örgütü ilan ederek kısmen Ankara’ya karşılık verdi.   

Ancak Türkiye, Kuzey Irak’ta 40 kilometre derinliğinde bir güvenlik koridoru oluşturma amacına ulaşmak için Bağdat’la mutabakatı tamamlamak istiyor.   

Türkiye Irak’a askeri harekat için yaptığı hazırlıklar ışığında, Irak hükümetinden Suriye rejimine, kontrolü altındaki bölgelerde bulunan PKK militanlarının faaliyetlerini engellemesi yönünde çağrıda bulunan mesajlar iletmesini talep etti.   

Ancak konu, Bağdat’ın Ankara ile Şam arasındaki koordinasyon düzeyini artırmak amacıyla arabuluculuk fikrini öne sürmesine kadar ilerledi.   

İran da, Ankara, Bağdat ve Şam arasındaki ortak koordinasyonun güçlendirilmesi umuduyla, Irak’ın Türkiye ile Suriye rejimi arasındaki anlaşmazlığın sona ermesi için arabuluculuk yapma fikrini destekliyor.   

İran bu desteği verirken, Türkiye’nin Irak veya Suriye’deki “nüfuzunu artırmadan” bunun yerine güvenlik kaygılarını ele alma konusunda Bağdat ve Şam yetkililerine daha fazla güvenmesini bekliyor.  

Arabuluculuk için başarı imkanları  

Iraklı kaynaklara göre Başbakan Sudani, yürüttüğü çabalarla iki ülkenin bakış açılarını yakınlaştırmak ve ilişkileri yeniden normalleştirmek amacıyla Suriyeli ve Türk yetkilileri başkent Bağdat’ta diyalog masasına oturmaya ikna etmeyi başardı.   

Fokus+’ın Shafaq News’ten aktardığı habere göre Irak hükümetinden bir kaynak konuya ilişkin şu açıklamayı yaptı:   

“Başbakan’ın iki ülkeyi uzlaştırmak ve aralarındaki ilişkileri normalleştirmek amacıyla üzerinde çalıştığı Irak arabuluculuğu kapsamında, önümüzdeki günlerde başkent Bağdat’ta Suriyeli ve Türk yetkililerin yer alacağı bir toplantı gerçekleştirilecek.”   

Jusoor Araştırma Merkezi’nden araştırmacı Waiel Olwan ise Fokus+’a yaptığı açıklamada, “Irak’ın arabuluculuğu, başbakanın bir girişimi olarak başladı. Sudani, ülkede hem iç, hem de dış düzeydeki birçok olumlu özelliği nedeniyle arabuluculuk pozisyonunu kazanmak istiyor” ifadelerine yer verdi.   

Günümüzde pek çok ülkenin, kazanımlarından dolayı bölgesel ve uluslararası arabuluculuk stratejisine yöneldiğini dile getiren Olwan açıklamasını şöyle sürdürdü:   

“Başlangıçta Irak hükümeti, Türkiye ve Suriye rejimi arasında tam bir koordinasyon yoktu. Ancak şu an, bölgesel düzeyde bu arabuluculuğun başarılı olma şansı olduğunu gösteren değişiklikler var.”   

Olwan, bu arabuluculuğun başarılı olma şansını, Türkiye’nin, Suriye Demokratik Güçleri’nin (SDG) Suriye’nin kuzeydoğusunda seçim yapılması yönündeki açıklamalarından memnuniyetsiz olmasına bağladı.    

Araştırmacı, seçimin ertelenmesine ve ABD’nin bu konuda cesaret verici olmayan bir tutum sergilemesine rağmen, bu durumun Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’ne baskı yapmak amacıyla arabuluculuğa yanıt vermesine neden olacağını söyledi.    

Öte yandan, Arabuluculuğun başarıya ulaşmasını sağlayacak nedenlerden bir diğerine değinen Olwan, “İran, bölgedeki en önemli İran yanlısı projelerden biri olan, Suriye rejimiyle ilgili çeşitli eğilimlerin normalleşmesini sağlayan yeni bölgesel bağlamda, bunu memnuniyetle karşılayabilir” diye konuştu.   

Arabuluculuğun önündeki engeller 

Önümüzdeki dönemde, Ankara ile Şam arasındaki güvenlik görüşmelerinin uzun bir aranın ardından yeniden başlaması muhtemel.   

Özellikle Türkiye, Bağdat ile Ankara arasında Nisan ayında yapılan ilk anlaşma duyurusunun spesifik bir güvenlik ve ekonomi anlaşmasına dönüşmesini umarak, Irak hükümetine olumlu tepki vermeye istekli.  

Ancak, iki taraf arasındaki görüşmeler, özellikle anlaşmaya varmak için önceden sunulan şartların hala mevcut olması nedeniyle birçok zorlukla karşı karşıya.  

Şam, Ankara’nın güçlerini Suriye’nin kuzeyinden çekme konusunda inisiyatif almasını talep ediyor.   

Buna karşılık Türkiye ise, Türk kuvvetlerinin geri çekilmesini düşünmeden önce Şam’da yeni bir yönetim seçilmesi ve Türkiye-Suriye sınırlarının kontrol edilmesini istiyor.  

Rejimin önerdiği ile Türkiye’nin istediği arasında çok büyük fark olduğunun altını çizerek, bu engellere dikkat çeken Olwan, Fokus+’a yaptığı açıklamayı şu ifadelerle sürdürdü:   

“Suriye rejimi, komşu ülkelerin güvenliğinin sağlanması konusunda henüz yeterli ciddiyeti göstermedi. Tam tersine oradaki güvenliğin bozulmasına ortaklık ve katkı sağladığını kanıtlamaya devam ediyor.”   

Olwan, Suriye rejiminden gelen tehditlerin, ayrılıkçı ve Türkiye sınırı ya da muhalif bölgelere doğru baskı yaparak kaosa neden olan gruplara destek amacı taşıdığını vurguladı.   

Bu yakınlaşmaların sahaya yansımasının önünde hala çok büyük engeller olduğuna dikkat çeken Olwan şöyle devam etti:   

“Bunun üstesinden gelmek için Suriye rejiminin ayrılıkçı gruplara verdiği desteği sona erdirmesi ve Türkiye’nin Suriye topraklarından çekilmesi gibi ön koşullardan vazgeçmesi gerekiyor. Çünkü Türkiye’nin fiili olarak tüm bölgede siyasi çözümün varlığını ve ulusal güvenliğini garanti altına almadan, sınırlarını korumadan çekilmesi beklenmiyor.”   

Arabuluculuk çalışmaları başlatıldı   

Al-Araby Al-Jadeed'in haberine göre Irak Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili de, Ankara ile Şam’ı birbirine yakınlaştırma çabalarının Temmuz 2023’te başladığını söyledi.  

Söz konusu yetkili, Bağdat’ın, SDG güçlerinin Irak sınırındaki Haseke bölgesinde kontrol ettiği alanlar ve El Hol Kampı’nda güvenlik güçleri tarafından arananların veri tabanı ve Irak’ın Fırat Nehri’ndeki payı ile pozisyonları koordine etmeye ihtiyacı olduğunu belirtti.   

Bakanlık yetkilisine göre Irak, geçtiğimiz ocak ayında, garantör taraf olarak Türk ve Suriyeli yetkililer arasında iletişim için Bağdat merkezli güvenlik ve istihbarat düzeyinde ortak bir koordinasyon odası kurulması yönünde daha geniş bir girişimi söz konusu iki ülkeye sundu.   

Üst düzey yetkili, “Daha sonra bu konu, Sudani’nin iki tarafın görüşlerini birbirine yakınlaştırmak için arabuluculuk teklifine dönüştü” diye ekledi.